Wanneer en hoe mag je content van een ander gebruiken?

Naamsvermelding is toch genoeg?

Een groot misverstand is dat je content van een ander wel mag gebruiken, zolang je er maar een naam en bron bij vermeldt. Het is al een stap in de goede richting, maar het is helaas nog niet genoeg. Ik begrijp wel waar het misverstand vandaan komt of in elk geval begrijp ik best dat de fout veel gemaakt wordt. Zelfs media doen het tenslotte niet correct. Hoe vaak zien we daar wel niet voorbijkomen ‘bron: Google’ of ‘bron: Instagram’ of ‘privé beeld’. Als zelfs media, die toch continu met auteursrecht te maken hebben, het al niet goed doen, hoe moeten andere mensen het dan nog goed doen?

Leuk, maar eh, dat auteursrecht, hoe zit het danwel?

Even mijn stokpaardje erbij hoor. Of, nou ja, dat van de wet, want daar staat het zo in:
Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, om dat werk openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens beperkingen bij de wet gesteld.
We hebben dus te maken met een aantal componenten: Maker, Werk, Openbaar Maken, Verveelvoudigen en Beperkingen.

Maker

In principe heeft de maker van een werk het auteursrecht. De maker is de schrijver van een artikel, de fotograaf van een foto, de ontwerper van een logo en ga zo maar door. Het kan ook zijn dat er meerdere makers zijn. Zo is het bij muziek vaak zo dat er samengewerkt wordt om een liedje tot stand te brengen. Een schrijver voor de tekst en een componist voor de muziek. Zij hebben ieder hun eigen auteursrecht, maar ook een gezamenlijk auteursrecht op het geheel. Wordt er voor een foto een stylist ingezet, kan het zijn dat de stylist een auteursrecht heeft op de styling en de fotograaf op de foto, maar omdat op die foto de styling staat, hebben dus beide een auteursrecht op die foto.

Werk

Het werk is bijvoorbeeld de foto, het ontwerp, de songtekst, de bladmuziek of het beeldhouwwerk. Belangrijk is dat het werk voldoende creatief is. Het mag niet banaal of triviaal zijn. Het moet een ‘eigen en oorspronkelijk karakter’ hebben en ‘het stempel van de maker’ dragen. Dat klinkt erger dan het is. De drempel voor creativiteit is erg laag. Je mag er daarom van uitgaan dat op bijna elke foto auteursrecht rust. Er is ook al eens bepaald dat op 11 woorden auteursrecht kan rusten. Dat wil echter nog niet zeggen dat alle teksten van minimaal 11 woorden auteursrechtelijk beschermd zijn. Als de 11 woorden creatief genoeg zijn wel, maar als het een “Ik ga vandaag denk ik met trein van 19:53u naar Utrecht.” zal dat niet door het auteursrecht beschermd zijn, omdat het een te banaal en triviale zin is. Zo kun je je afvragen of er op tweets auteursrecht rust.

Openbaar maken

Openbaar maken zou je kunnen vertalen als publiceren. Het tonen aan een groep mensen. Je kunt ook ‘secundair openbaar maken’. Als een artikel al is openbaargemaakt in de krant en het wordt vervolgens ook op de website geplaatst, is dat laatste een secundaire openbaarmaking. Je bereikt er namelijk een andere groep mensen mee. Dat een werk al openbaar is, wil daarom nog niet zeggen dat jij het over mag nemen of mag gebruiken. Het overnemen kan namelijk een secundaire openbaarmaking zijn.

Verveelvoudigen

Verveelvoudigen is zowel het letterlijk kopiëren van content, maar ook het namaken of bewerken ervan. Denk aan het fotograferen van een beeldhouwwerk of architectuur, het naschilderen van een foto, het photoshoppen van een foto, een collage maken van meerdere werken, het overschrijven van tekst, het vertalen van een tekst of het bewerken van film of muziek. Je mag het werk van een ander niet zomaar ‘aanraken’. Downloaden is ook een vorm van verveelvoudigen. Een blogpost van een ander op je eigen website overnemen is dus een verveelvoudiging.

Als er geen sprake is van een nieuwe openbaarmaking, maar wel van een verveelvoudiging, is dat een schending van het auteursrecht. Andersom: wanneer het geen verveelvoudiging is, maar wel een nieuwe openbaarmaking is dat ook een schending van het auteursrecht. Zo’n openbaarmaking of verveelvoudiging mag niet zonder toestemming van de maker, tenzij je gebruik kunt maken van een beperking of uitzondering.

Beperkingen en Uitzonderingen

Om het auteursrecht nog een beetje werkbaar te houden zijn er een aantal beperkingen in de auteurswet opgenomen. De meest bekende en ook veelvuldig gebruikte uitzonderingen zijn het citaatrecht en de thuiskopie.

Het citaatrecht is het recht om een deel van een werk over te nemen, mits je aan alle criteria voldoet. Een belangrijk criterium is de naam- en bronvermelding. Maar dat is niet genoeg. Van belang is ook hoeveel je overneemt, in welk nieuwe context je het plaatst en of je het gebruikt met een gerechtvaardigd doel. Kluun is daarmee al gruwelijk in de fout gegaan en heeft sindsdien op zijn site geen afbeeldingen meer bij zijn columns geplaatst. Wil je weten hoe het precies zit en hoe je wel van het citaatrecht gebruik kunt maken? Lees dan de blogpost over Citaatrecht waarin alle criteria uitgebreid besproken en uitgelegd worden.

De thuiskopie is bekend van het downloaden. Je mag voor jezelf content downloaden voor ‘eigen oefening, studie of gebruik’, mits de content uit legale bron is verkregen. Uploaden mag niet, want dat is een verveelvoudiging waar geen uitzondering voor bestaat. Als je dus een film wil downloaden van een site waar een ander het heeft moeten uploaden en je het idee hebt dat die persoon daar geen toestemming voor heeft, mag je die film ook niet downloaden. Je mag alleen downloaden uit legale bron.

Embedden

Embedden is strikt genomen geen beperking of uitzondering. De content blijft tenslotte op dezelfde locatie staan, waardoor er geen sprake is van een verveelvoudiging. Je zou kunnen zeggen dat er wel sprake is van een secundaire openbaarmaking. De bezoeker van website A, is tenslotte niet per definitie ook een bezoeker van website B. De doelgroepen en het publiek kunnen verschillen. Toch denkt het Hof van Justitie daar anders over. Zij beschouwen iedereen met een internetverbinding als één publiek. Wie website A bekijkt kán ook website B bezoeken. Omdat er geen sprake is van een verveelvoudiging en ook geen sprake is van een (secundaire) openbaarmaking, is embedden toegestaan, ook zonder toestemming, naamsvermelding of vergoeding voor de maker.

Vraag om toestemming

Wil je een werk gebruiken? Vraag om toestemming! Zo lastig is het niet. Die foto hierboven? Ik was maar 1 DM op Twitter verwijderd van de toestemming. Die toestemming kreeg ik overigens binnen enkele minuten. Een telefoontje had natuurlijk ook gekund, maar dan zou ik later niet kunnen bewijzen dat ik toestemming zou hebben gekregen. Hoe specifieker de toestemming, hoe beter. Hoe lang mag je het gebruiken? Mag je het bewerken? Moet er een naam bij?

Creative Commons

Creative Commons is een internationaal systeem waarmee makers vooraf toestemming kunnen geven voor het gebruik van hun werk. Er zijn zes voorgeschreven licenties waarmee bepaald kan worden hoe de werken gebruikt mogen worden. Gebruik is altijd gratis en naamsvermelding is altijd verplicht. Ik heb al meer dan 30 bronnen verzameld waar je mooie beelden met een creative commons licentie kunt vinden. Voor muziek is SoundCloud een van de bekendere creative commons bronnen. Even Googelen en je kunt zo meer bronnen vinden die content vrijgeven met een creative commons licentie. Kijk wel uit met de licenties die je via Google Images vindt. Klik altijd door naar de bron. Op Google Images kun je helaas niet vertrouwen.

Content Cureren

Iemand vroeg of je wel een ‘remix’ van content mocht maken en of naamsvermelding dan voldoende is. Je mag best content cureren. Zolang je maar aan de regels voldoet. Overnemen van afbeeldingen is daardoor wat lastiger, maar kleine stukjes tekst overnemen en vervolgens met een link doorverwijzen naar het volledige artikel kan wel. Uiteraard is bronvermelding dan nog steeds nodig. Samenvatten mag bijvoorbeeld ook, waarbij je weer een link naar het volledige artikel zou kunnen plaatsen.

Zet die roze bril maar af

Het auteursrecht is nogal casuïstisch. Je moet per keer bepalen of je iets mag gebruiken of niet. Goede richtlijnen zijn er niet te geven. Dacht je dat naamsvermelding wel genoeg was? Zet die roze bril dan maar af en ga aan het werk. Verzamel voor jezelf ‘veilige’ bronnen waar je op terug kunt vallen of vraag de maker om toestemming voor gebruik. Zo heb ik die blije eikel hierboven ook om toestemming gevraagd om de foto te mogen gebruiken. Luister ook naar de Podcast die ik met Jelle opnam, waarin we bespraken wat zijn rechten waren, toen zijn roze-bril-foto zonder toestemming werd gebruikt door een website.

Wil je meer leren over auteursrecht? Volg de workshop!

Lees alles hierover in #contentrecht