Vloggende Kinderen: kinderarbeid of leuke hobby?

Arbeidsovereenkomst

Alle regels voor kinderen die werken, gaan eigenlijk over de situatie waarin er sprake is van een werkgever en een werknemer (het kind). Kinderen mogen vanaf 13 jaar bepaalde arbeid verrichten, daaronder niet.

Voor uitvoeringen, denk aan kinderen die meespelen in een musical, reclamespotje, film of tv-serie of zelfs een fotoshoot, bestaan wat uitzonderingen.
Voor wat er niet al in de wet is geregeld, kan er een ontheffing worden aangevraagd bij de Inspectie SZW. Die ontheffing kan ook aangevraagd worden voor modeshows, audio-, visuele of audio-visuele opnamen en daarmee vergelijkbare niet-industriële arbeid van lichte aard. Maar die aanvraag moet door een werkgever gedaan worden.

In het geval kinderen zelf vloggen, ze eigen social media kanalen beheren, figureren in in vlogs van hun ouders of ouders die social media kanalen beheren, is er geen sprake van een arbeidsovereenkomst of anderszins van een arbeidsverhouding. Regels van het arbeidsrecht zijn dan niet van toepassing.

Influencen ≠ arbeidsovereenkomst

Een product toegestuurd krijgen en daar wat over vertellen, zorgt nog niet voor een arbeidsovereenkomst. Een enkele keer betaald krijgen om een product te promoten ook niet.

Vergelijk het met de volwassen ZZP’er (influencer, blogger, YouTuber) die voor een opdrachtgever een opdracht uitvoert. Er worden een paar eisen gesteld aan de uiting, maar de influencer mag verder zelf bepalen hoe, wat en wanneer de content gemaakt wordt. Dat is gewoon een overeenkomst van opdracht en geen verkapte arbeidsovereenkomst.

De vraag of er sprake is van werk en arbeid voor een kind, kun je vergelijken met de discussie die we bij volwassen hebben over schijnzelfstandigheid en of ZZP’ers in sommige gevallen niet eigenlijk toch werknemers zijn.

“Er is sprake van kinderarbeid als er een contract is en een gezagsrelatie. Dus als iemand anders bepaalt dat het kind een leuke vlog moet maken over bijvoorbeeld NU.nl en het kind daar vervolgens geld voor krijgt,” zegt woordvoerder Paul van de Burg van de Inspectie SZW tegen Nu.nl.

Als de kinderen als werknemers gezien moeten worden, zijn de arbeidsrechtelijke regels van toepassing en mogen ze dus onder de 13 niet werken. De vraag is of er voor het vloggen dan wel een ontheffing gevraagd en gekregen zou kunnen worden.

Zijn ze geen werknemers, dan zijn ze misschien wel ondernemers en is er veel meer vrijheid.

Kinderen zijn ondernemers

Je mag zo af en toe geld verdienen. Wie aangifte inkomstenbelasting doet, mag dat opgeven als inkomsten uit overige werk. Maar kinderen doen geen aangifte inkomstenbelasting en bedrijven ontvangen het liefst een factuur met btw. Bovendien is het natuurlijk fijn om eventuele kosten, zoals een nieuwe camera, juist van de belasting af te kunnen trekken.

Steeds meer kinderen schrijven zich daarom in bij de Kamer van Koophandel als ondernemer. Voor alle handelingen, ook voor deze inschrijving, hebben ze wel steeds de handtekening van hun ouders nodig.

Het zijn dus ook de ouders die voor de kindvloggers en kidfluencers bepalen hoeveel ze in beeld in komen en hoeveel ze video’s en foto’s moeten maken en moeten werken.

In 2015 stonden er nog 48 kinderen als YouTuber ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en eind 2019 waren dat er al 652.

Hulparbeid

Kinderen van 13 en 14 mogen in ruimere mate wat hulparbeid verrichten, zoals oppassen, wassen van auto’s, hulp in het huishouden en ze mogen twee uur per dag, vijf dagen per week helpen in de winkel of het agrarisch bedrijf van hun ouders, als dat verbonden is het huis.

Over figureren in vlogs is niets geregeld, maar lijkt me in dezelfde lijn te liggen.

Familievloggers: Even lachen voor de camera

Is figureren in een instagram post of een vlog van ouders hulparbeid? Maakt het daarbij nog uit of een kind moet poseren of dat een kind gefilmd wordt terwijl hij/zij gewoon aan het spelen is?

Als ouders niets met de foto’s of video’s verdienen, vinden we het nooit kinderarbeid. Iedereen gaat zich pas zorgen maken zodra er geld bij komt kijken. Wat de kinderen er voor moeten doen of laten lijkt echter niet anders te zijn.

Hobby

Maakt het nog uit of kinderen geld krijgen voor wat ze doen of niet? Om het als arbeid in de zin van het arbeidsrecht te kunnen zien wel.

Voor het meedoen aan een uitvoering van de lokale muziekschool of theaterschool, uitvoeringen op school etc. hoeft ook geen ontheffing gevraagd te worden. Heel veel trainen om topsporter te kunnen worden, dan zijn er soms zelfs speciale regelingen zodat je minder op school aanwezig hoeft te zijn. Is dat niet nog harder werken?

Kinderen die dus voor hun eigen plezier vloggen of foto’s publiceren op Instagram, zijn niet bezig met kinderarbeid. Ongeacht de hoeveelheid uren die ze erin steken. Er is immers geen opdrachtgever of werkgever. Als ze het niet online zouden publiceren, zou het ook een hobby geweest zijn.

Dat online publiceren is natuurlijk wel iets om over na te denken. Kinderen hebben net zoveel recht op privacy als volwassenen, ze mogen alleen nog niet altijd zelf beslissen hoe er mee omgegaan wordt.

Privacy van kinderen

Kinderen hebben dezelfde rechten op privacy als volwassenen. Omdat kinderen nog niet beschikkingsbevoegd zijn, bepalen ouders wat er wel en niet mag.

Willen kinderen ‘een dienst van de informatiemaatschappij’ kunnen gebruiken, dan hebben kinderen tot 16 jaar daarvoor toestemming nodig van hun ouders. Denk aan het aanmaken van een Instagram- of Snapchataccount of het hebben van een YouTube-kanaal.

Ouders kunnen daarom bepalen hoeveel er van een kind op social media terechtkomt en wat een kind zelf mag doen op social media. Daar kun je uiteraard een hele morele en maatschappelijke discussie over voeren in hoeverre dat gewenst is. Social media bestaat tenslotte nog niet lang genoeg om al goed te kunnen weten wat de mogelijke gevolgen zijn voor een volwassene, wanneer er zoveel van hun jeugd online is terug te vinden online.

Maakt geld alles anders?

We maken ons zorgen over de kinderen, vanwege de druk die kindvloggers en kidfluencers kunnen voelen om video’s te maken en foto’s te posten. Het zijn de verplichtingen die het probleem vormen.

Voor de kindvloggers, familievloggers en kidfluencers geld verdienen, moeten ze eerst voldoende volgers hebben en laten zien wat ze kunnen. Kortom: content creëren. Ook dat is dus niet vrijblijvend. Toch is hetzelfde werk kennelijk geen probleem als er geen geld mee verdiend wordt, maar wel wanneer de kinderen er wel geld voor krijgen. Zelfs als het familievloggers zijn waarbij de ouders de content maken en de kinderen slechts in beeld komen, maar niets actief hoeven te doen.

Vervolgens blijft dan nog de vraag over, vooral op YouTube, of het nog uitmaakt dat de kindvloggers geld verdienen met de advertenties voor, tijdens en na de video’s of dat ze het geld verdienen met samenwerkingen en sponsordeals, waarbij ze zelf actief reclame moeten maken. In het geval van de advertenties gaat het immers alleen om het aantal views en is er helemaal geen gezagsverhouding en dus ook geen arbeid. Bij een sponsordeal of samenwerking met een bedrijf is dat mogelijk anders.

Maatschappelijke discussie

Over die maatschappelijke discussie gesproken. Naar aanleiding van de column en vragen van Suzanne Mensen voor Vrouw schrijf ik dit artikel. Het is natuurlijk lang niet het enige artikel dat hierover geschreven is.
In NRC ging het al eens over Rachel van Sas (de Huismuts) die haar dochtertje in beeld brengt en het Parool schreef al eens dat vloggen voor sommige kinderen werk is. Lindanieuws interviewde een aantal mensen om uit te leggen waarom vloggen geen kinderarbeid is terwijl ondertussen social media losgaat over interview in de papieren Linda over de vierjarige dochter van Demy de Zeeuw (BALR.) die nu zelf mag bepalen aan welke campagnes ze wel of niet meewerkt.

Update november 2019: Inmiddels is er ook een documentaire van 3Lab ‘Mijn dochter de vlogger‘ die voor nog veel meer ophef heeft gezorgd en heeft ook #boos er een aflevering aan gewijd. Naar aanleiding daarvan zijn er inmiddels ook kamervragen gesteld. Bij Pakhuis de Zwijger werd hier bovendien een discussie-avond over georganiseerd.

Update februari 2020: Op Videoland is ook de documentaire ‘Born to be an influencer‘ verschenen.

Lees er ook meer over bij Medialogica / Radio 1 / AD / Jeugdjournaal

Eigen onderneming oprichten

Kinderen kunnen in theorie een onderneming oprichten. Dat moet uiteraard wel met toestemming van hun ouders en de ouders zullen voor veel zaken moeten (mee)tekenen.

Sterker nog: de KvK heeft pagina’s gemaakt, speciaal voor kinderen en jongeren die een eigen onderneming willen starten. Ze organiseren zelfs pitchwedstrijden en alles.

Als kinderen hun eigen onderneming hebben opgericht, een eenmanszaak hebben of samen met hun ouders in een VOF zitten, dan is er ook geen sprake van een arbeidsovereenkomst. Weer gelden de regels van het arbeidsrecht dan niet.

Natuurlijk mogen zaken als school er nooit onder komen te lijden en moet een kind voldoende rust krijgen.

Kinder- en Jeugdreclamecode

Natuurlijk zijn er ook regels met betrekking tot reclame gericht op kinderen. Deze zijn vastgelegd in de Kinder- en Jeugdreclamecode. Daar moet ook rekening mee gehouden worden wanneer het kinderen zijn die vloggen of iets op social media posten.

Content gemaakt door kinderen is meestal ook gericht op kinderen. In elk geval zullen veel kinderen het bekijken en dan is het volgens de Reclame Code Commissie ook gericht op kinderen.

Op social media moeten uitingen visueel herkenbaar zijn als reclame of het moet met akoestische middelen duidelijk gemaakt worden. Kinderen moeten het kunnen begrijpen als reclame. Zij kunnen dat meestal niet uit de context halen en een hashtag met #ad of #spon tussen andere hashtags is ook niet voldoende. Je zou kunnen zeggen dat de regels strenger zijn dan voor reclame gericht op volwassenen.

Onderzoek Inspectie SZW

Inspectie SZW heeft aan het AD bevestigd in het voorjaar van 2020 bezig te zijn met een onderzoek naar kindvloggers en kidfluencers, voornamelijk wanneer ze jonger zijn dan 13. Ze doen alleen onderzoek naar de zogenaamde commerciële kindvloggers om te bepalen of in die gevallen sprake kan zijn van kinderarbeid.

Het onderzoek zou in de zomer van 2020 worden afgerond, maar er zullen niet direct boetes worden uitgedeeld.