Portretrecht: Wat zegt het zwarte balkje over een geportretteerde?
“Politie tweet foto van criminele baby”. Zo had het in chocoladeletters in de Telegraaf kunnen staan. Zou vast goed geweest zijn voor de click-through-rate. Maar daar gaat het me niet om. Portretrecht, daar gaat het me wel om. Als je een foto van een persoon wil publiceren, maar tegelijkertijd diens privacy wil waarborgen, hoe los je dat dan op? De moeder van een kind moest naar het ziekenhuis. De politie bracht het kind, nog een baby, met de politieauto naar hetzelfde ziekenhuis. Om van deze goede daad melding te maken op twitter, maakten ze een foto van de agent met baby. Over de ogen van de baby plaatsten ze een zwart balkje. Was dat de beste keuze?
Gelaatstrekken zorgen voor een portret?
We hebben pas met het portretrecht te maken, wanneer er sprake is van een portret. Dat wil zeggen: of iemand herkenbaar op beeld staat.
Voorheen was het zo dat we van mening waren dat vooral de gelaatstrekken zorgden voor een portret. Ogen onzichtbaar maken zorgde er daardoor voor dat er al snel geen sprake meer was van een portret. Mede dankzij het naturiste-arrest, waarin bepaald werd dat lichaamshouding ook aan herkenbaarheid kan bijdragen, zijn niet alleen de gelaatstrekken, maar is ook de herkenbaarheid een belangrijk criterium voor de beoordeling of er sprake is van een portret.
Herken je bijvoorbeeld onderstaande persoon in deze advertentie?
Nou, doe eens een gokje? Wie is het? Herken je deze persoon?
Precies, veel mensen zullen deze persoon herkennen als Katja Schuurman. Het was de periode waarin Katja Schuurman op de voorkant van de Gouden Gids stond. Met eenzelfde soort pak aan en in dezelfde houding. De advertentie hierboven is echter van Yellow Bear/iLocal. Het is Katja Schuurman niet, maar een look-a-like. Door hetzelfde soort haar, dezelfde houding en eenzelfde soort pak, werd deze mevrouw herkend als Katja Schuurman. Het werd daarmee een portret van Katja Schuurman.
Zwarte balkjes zijn niet (meer) de oplossing
Vanuit de gedachte dat gelaatstrekken zorgen voor een portret, is het zeer begrijpelijk dat vooral de ogen ‘afgeblokt’ worden. Dat zou er immers voor zorgen dat er geen sprake meer is van een portret. Er werd lang gebruik gemaakt van een zwart balkje. En nog steeds wel. Zwarte balkjes werden vooral veel gebruikt voor het onherkenbaar maken van verdachten en daders. We zijn daardoor het zwarte balkjes met criminelen gaan associeren. Hierdoor mag het zwarte balkje niet zomaar meer gebruikt worden. Het kan de eer en goede naam van een persoon aantasten. Bovendien is het niet meer genoeg om iemand onherkenbaar te maken.
Het is dus heel lief bedoeld van de politie, maar door gebruik van het zwarte balkje krijg ik het idee dat die moeder ook onder politiebegeleiding naar het ziekenhuis moest. Geen idee of dat zo is. Misschien had die moeder alleen maar snel medische zorg nodig en was de politie simpelweg als eerste ter plaatse. Of er sprake is van een mogelijke overtreding of een misdrijf, weet ik helemaal niet. Maar door het balkje bij de baby kreeg ik dat idee wel.
Mama moest met de ambu mee. Wij zorgden dat mama/baby elkaar in z'huis troffen. #prachtbaby #hulpverlening #Hoofddorp pic.twitter.com/qUSzDcyRGr
— Johan Dubbeldam (@POL_JDubbeldam) June 29, 2015
Dat de politie een zwart balkje gebruikt begrijp ik wel. Dat zijn ze natuurlijk zo gewend. Zij maken in principe geen foto’s openbaar, tenzij ze dat doen in het kader van de opsporing bijvoorbeeld. Nou zal de impact voor deze baby gelukkig ook niet al te groot te zijn en het is duidelijk dat het goed bedoeld was.
