Portretrecht: wel een documentaire, geen krantenartikel
Portretrecht. De eeuwige strijd tussen toestemming, privacy en vrijheid van meningsuiting. De ene publicatie is de andere nog niet. Dat je mee hebt gewerkt aan A, wil daarom niet zeggen dat publicatie B is toegestaan. Zelfs niet als je een rapper bent en verdachte in een strafzaak.
Portretrecht vs Vrijheid van Meningsuiting
Het dilemma gaat bijna altijd over de verhouding tussen het portretrecht en de vrijheid van meningsuiting. Wanneer een portret niet in opdracht is gemaakt, zoals een straatportret of een portret dat met toestemming is gemaakt, kan de geportretteerde zich alleen tegen openbaarmaking verzetten wanneer hij/zij daar een redelijk belang bij heeft. Het feit dat die persoon herkenbaar in beeld is, maakt nog geen redelijk belang. Een redelijk belang zou wel kunnen zijn de aantasting in eer en goede naam. Maar we hebben ook nog het recht op vrijheid van meningsuiting. Vooral wanneer het om nieuws gaat een erg belangrijk recht. Die twee rechten gaan vaak prima samen, maar komen elkaar ook wel eens onaangenaam tegen.
LawStories in je mailbox?
Noodzakelijk en proportioneel
Of je een portret in een nieuwsbericht mag gebruiken hangt van meerdere factoren af. Daarbij moeten alle omstandigheden meegewogen worden.
Twee belangrijke vragen zijn of het gebruik van het portret noodzakelijk was en vervolgens of het gebruik proportioneel is. Kortgezegd: had het artikel ook zonder portret gepubliceerd kunnen worden. Als er dan al een portret gepubliceerd had moeten worden, had dit dan niet een minder ingrijpend portret kunnen zijn. Het gezicht iets meer blurren, een balkje voor de ogen van een dader, minder zichtbare gelaatstrekken etc.
Beide partijen moeten een beetje water bij de wijn doen.
Immateriële schadevergoeding
Nederland staat niet bepaald bekend om de hoge schadevergoedingen. Immateriële schadevergoeding is al helemaal een zeldzaamheid. Emotionele schade? Dan worden de kosten voor psychische hulp vergoed.
Bij een onrechtmatige publicatie van een portret, waarbij de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer zwaarder weegt dan het recht op vrijheid van meningsuiting, heeft de geportretteerde recht om immateriële schadevergoeding, zo oordeelde de Hoge Raad.
Documentaire en videoclip wel, krantenartikel niet
Een casus. Tot aan de Hoge Raad uitgevochten.
Een rapper verleende medewerking aan een documentaire “Vrije Radicalen”. Rex heet hij, onderdeel van een jongerengroep, genaamd Crips. De aflevering gaat over deze jongen, zijn leven en de groep waar hij bij hoort. De aflevering wordt twee maal uitgezonden en was tot 2009 online te bekijken. In 2009 wordt Rex geholpen door een hulpverleningsinstantie voor dakloze jongeren, maar het gaat mis en er volgt een strafzaak voor een geweldsdelict. Hij steekt drie hulpverleensters neer, waarvan er een uiteindelijk is komen te overlijden. Het Parool schrijft daarover. Ze halen informatie en stills uit de documentaire van de NPS. Het artikel gaat echter ook over het geweldsdelict en de aankomende rechtszaak. Rex was toen dus nog verdachte. Dit artikel werd door Het Parool ook online geplaatst. Rex maakte bezwaar en wilde dat de foto verwijderd zou worden.
De Rechtbank vond dat de foto wel bij het artikel geplaatst mocht worden. Zijn portret was immers al openbaar vanwege de documentaire en de beweringen in het artikel van Het Parool waren niet onjuist. Geen aantasting van de persoonlijke levenssfeer, dus volgens de rechtbank mocht de foto gepubliceerd worden. Daarop volgde beroep bij het Hof Amsterdam. Het Hof zegt echter dat Rex door die documentaire niet zo bekend is geworden, dat hij daardoor meer privacyinperkingen moet dulden dan elk ander niet bekend persoon. Het Hof oordeelt uiteindelijk dat ook een minder herkenbaar portret gebruikt had kunnen worden en dit zeer herkenbare portret daarmee onrechtmatig werd gepubliceerd. De Hoge Raad heeft dat oordeel bevestigd.
Eenmaal openbaar….
Een veel gehoord argument is dat iets dat eenmaal openbaar is, gebruikt mag worden. Een portret dus ook. Zo werkt het echter niet.
We leren hierdoor maar weer dat context zeer belangrijk is. Het portret zelf kan heel onschuldig zijn. Maar in de verkeerde context is publicatie niet altijd toegestaan. In dit geval onder meer omdat een portret uit de documentaire nu in verband werd gebracht met een strafbaar feit.
Lees ook:
– Portretrecht
– Overval op een juwelier en het portretrecht
– Wat je niet te zien kreeg in PowLitie
– Auteursrecht, Portretrecht en openbaarmaking door een hyperlink
– Heimelijk fotograferen, hoe doe je dat?
