Portretrecht: Picnic mocht lookalike van Max Verstappen niet in reclame gebruiken
Picnic had geen lookalike van Max Verstappen mogen gebruiken in het (reclame)filmpje dat ze op Facebook publiceerden. Het is een schending van het portretrecht van Max Verstappen, zo oordeelde de rechter.
Is een lookalike een portret?
Lookalikes kunnen portretten zijn. Bij een portret draait het namelijk om de vraag of iemand herkenbaar in beeld is gebracht. Vroeger gingen we daarom altijd uit van het gezicht. Inmiddels is de rechtspraak zo ver dat we ook zonder een gezicht mensen kunnen herkennen. Bijvoorbeeld aan kleding, lichaamshouding en locatie.
Of, zoals de rechtbank dat in deze zaak heeft geformuleerd:
“Een portret is immers niet per definitie een persoon zelf, maar een hulpmiddel waarmee het beeld van die persoon wordt opgeroepen. Met welke techniek, of met welke kunstgrepen dat resultaat wordt bereikt, is van secundair belang. Het gaat er dus om of de gelijkenis wordt gebruikt om het beeld van een persoon op te roepen en of is beoogd dat het publiek de gebruikte afbeelding van iemand aanziet voor (het portret van) Max Verstappen.”
In dit geval was er sprake van een portret van Max Verstappen, vanwege de volgende elementen:
- Zelfde pet
- Zelfde race outfit
- Zelfde haarkleur
- Zelfde silhouet
- Zelfde postuur
Daarnaast speelt kennelijk mee dat de bedoeling van Picnic was om een Max Verstappen lookalike te gebruiken.
embed van AD.nl
LawStories in je mailbox?
Commercieel portretrecht
Bekende personen hoeven niet te accepteren dat andere (commerciële) partijen hun portret gebruiken om daar hun voordeel mee te doen, zonder dat de bekende geportretteerde daar een vergoeding voor ontvangt. De bekende persoon moet dan wel een zogenaamde ‘verzilverbare populariteit’ hebben. Dit wil zeggen dat de persoon geld moet kunnen verdienen met zijn/haar bekendheid. Dat kan Max Verstappen. Dat blijkt al uit zijn rol in de Jumbo-reclame. Behalve wellicht een privébelang, heeft Max Verstappen dus een commercieel belang om zich tegen het gebruik van zijn portret in de Picnic-reclame te verzetten.
Hier staan het commerciële belang van Max Verstappen en de vrijheid van meningsuiting van Picnic tegenover elkaar.
Dat het als grap en parodie bedoeld is, doet er niets aan af dat het portret van Max Verstappen gebruikt is en dat hij daar normaal gesproken een vergoeding voor gekregen zou hebben. Omdat hij die vergoeding nu niet gekregen heeft, weegt het commerciële belang van Max Verstappen zwaarder dan het (commerciële) belang van Picnic.
Vergoeding
Max Verstappen heeft dus recht op een schadevergoeding.
Die vergoeding moet gelijk zijn aan het bedrag dat hij anders had kunnen vragen en krijgen voor een reclame-uiting zoals deze, die een dag op Facebook heeft gestaan.
De begroting van Mavic (namens Max Verstappen) bedraagt €350.000,-. Deze begroting is gemaakt door een bureau dat ook Red Bull vertegenwoordigt. De rechtbank is het met Picnic eens dat dit geen objectieve begroting is. Wat Max Verstappen voor zijn rol in de Jumbo-reclame heeft gekregen wordt niet genoemd.
Mavic wordt nu in de gelegenheid gesteld om alsnog aan te tonen welk bedrag ze hadden kunnen innen. De zitting daarvoor staat gepland voor 18 oktober.
Uitspraak van de rechter
Lees de gehele uitspraak op rechtspraak.nl
Lookalike van Katja Schuurman
Ook van Katja Schuurman werd eens een lookalike gebruikt. Zij had geposeerd voor de Gouden Gids en iLocal/Yellow Bear zette een lookalike in voor hun eigen campagne.
Yellow Bear stelde toen: Volgens Yellow Bear wordt geen nadeel toegebracht aan de verzilverbare populariteit van Katja Schuurman omdat overduidelijk sprake is van een look-alike in een humoristisch bedoelde context.” (r.o. 3.18)
De rechtbank oordeelde daarover echter:
“Een dergelijk gebruik van het net-niet-portret doet afbreuk aan het persoonlijk eigen recht van [eiseres2] om te bepalen op welke wijze en voor wie zij reclame wenst te maken. Het belang van Katja Schuurman om dergelijk gebruik van haar net-niet-portret te voorkomen is een redelijk belang in de zin van artikel 21 Auteurswet.” (r.o. 3.20)
De rechtbank vond het trouwens helemaal geen grappige advertentie: “Afgezien van (de afwezigheid van) humoristische bedoelingen kan in het onderhavige geval van een parodie geen sprake zijn omdat commerciële concurrentiemotieven een doorslaggevende rol hebben gespeeld en duidelijk sprake is van verwarringsgevaar, terwijl een parodie zich kenmerkt door het ontbreken van concurrentiemotieven en het ontbreken van verwarringsgevaar.” (r.o. 3.22)
Lees op rechtspraak.nl de volledige uitspraak in zake Goeden Gids en Katja Schuurman tegen Yellow Bear.
Louis van Gaal eiste €100.000, maar kreeg €25.000,-
Een portret van Louis van Gaal werd gebruikt voor een advertentie in De Telegraaf en Adformatie. Daarvoor werd een foto aangekocht bij stockfotobureau Getty. Het reclameburea dacht dus wel goed te zitten.
Het gaat hier niet om een lookalike. Op deze foto is Louis van Gaal zelfs maar gedeeltelijk te zien, maar hij is duidelijk herkenbaar, waardoor het wel een portret van hem is. Ook Louis van Gaal heeft een verzilverbare populariteit. Hij eiste eerst bijna €100.000,- aan schadevergoeding, maar dat was niet voldoende onderbouwd. Ook in dit geval werd er verwezen naar een nieuwe zitting om de schade te kunnen bepalen. Louis van Gaal liet toen zien dat hij €75.000,- had gekregen voor zijn rol in een reclamespotje van Albert Heijn.
Louis van Gaal heeft echter voor de advertentie in De Telegraaf niet actief mee hoeven werken, waardoor €75.000,- onredelijk is, volgens de rechtbank. Uiteindelijk wordt er aangesloten bij de €50.000,- die een andere bekende Nederlander kreeg voor een prinsadvertentie in vier nieuwsbladen (in plaats van twee), waardoor er €25.000,- werd toegewezen door de rechtbank Amsterdam.
Lees meer over portretrecht van bekende personen
Politici hebben geen verzilverbare populariteit, maar kunnen zich ook verzetten tegen het gebruik van hun portret in reclame-uitingen. Lees daarover de blogpost over het portret van Sabine Uitslag in een folder van Kruidvat.
Samsung gebruikte voor een reclame-uiting een lookalike van Pelé.
Iedereen wil een graantje meepikken van de bekendheid van sommige personen. Wij krijgen daarom regelmatig de vraag of je portretten van bekende personen mag gebruiken op producten. Daarom schreven we een blogpost over het gebruik van portretten van bekende personen op T-shirts.
