Portretrecht: Mocht FHM Tinderfoto’s publiceren?

Geportretteerden hebben geen vetorecht

Een geportretteerde kan niet alle publicaties van portretten tegenhouden. Een geportretteerde heeft geen vetorecht. Zoals hierboven al blijkt is er een belangenafweging nodig. Alleen maar ‘niet leuk’ is dus niet voldoende. De publicatie mag aanstootgevend zijn. Het mag alleen niet zó ver gaan dat het te veel het privéleven van de geportretteerde raakt.

Onschuldige foto’s

De belangrijkste zaken die hier spelen zijn de foto’s zelf, wat daar al op te zien zijn en waar en hoe ze gepubliceerd zijn.
Met een onschuldige foto in een onschuldige context is niet zoveel mis. Die mogen gewoon gepubliceerd worden, want de inbreuk op het privéleven is dan zo klein, dat de vrijheid van meningsuiting al snel belangrijker is.

Sommige van de portretten die FHM publiceert zijn onschuldig. Het zijn soms zelfs ‘lieve’ portretten waar alleen het gezicht op te zien is. Een foto die ook als profielfoto voor Facebook, Instagram en soms zelfs LinkedIn gebruikt had kunnen worden. Maar op sommige foto’s zijn de meisjes te zien in bikini of lingerie of op een andere manier op een meer seksueel getinte manier. Dat is al minder onschuldig.

Onschuldige context?

FHM is een mannenblad dat tegenwoordig alleen nog online bestaat. De reikwijdte van het blad is (daarmee) groot. Veel mensen kunnen dit artikel met de foto’s zien. Dat maakt dat de impact groter is dan als het in het lokale suffertje gestaan zou hebben. Bovendien verdwijnt zo’n foto niet van internet en is het artikel gemakkelijk terug te vinden. Dat blijkt ook wel, nu een paar maanden later er alsnog ophef ontstaat over deze publicaties.

Dat het een mannenblad is dat vaak vrouwen objectiveert helpt ze hier natuurlijk niet. De artikelen hebben slechts een korte inleiding. Ze zeggen dat ze dit de mooiste vrouwen vonden die ze via Tinder in deze stad konden vinden. Tsja, op zich mogen ze best zeggen dat ze deze vrouwen mooi vinden.

De combinatie van het blad, wederom de objectivering in het artikel en de minder onschuldige foto’s, geven de vrouwen die iets meer seksueel getint op de foto staan mogelijk een redelijk belang om zich deze publicatie te verzetten. Maar of je dat nu ook kunt zeggen van de onschuldige foto’s is nog maar de vraag.

Publiek debat

Portretten mogen ook gebruikt worden voor entertainment. Entertainment alleen maakt nog niet dat het portretrecht zwaarder weegt dan het recht op de vrijheid van meningsuiting.
Maar in deze ‘artikelen’ van FHM wordt helemaal niets besproken. Welk belang heeft FHM eigenlijk? Om te laten zien welk soort vrouwen ze mooi vinden?

Foto’s alleen bedoeld voor Tinder

Een zeer begrijpelijk argument is dat de foto’s alleen bedoeld waren voor Tinder en niet voor een publicatie als deze. Het draait allemaal vooral om de impact op het privéleven dat een publicatie als deze heeft. Tinder is niet een volledig afgesloten app. Het is juist de bedoeling dat vreemden je profiel kunnen zien. Het is ook een medium waarop mensen op hun uiterlijk worden beoordeeld. Hoeveel erger wordt het door de foto’s in het artikel te publiceren? De foto’s waren al in eenzelfde soort context gepubliceerd door de geportretteerde zelf.

Auteursrecht en in opdracht gemaakte portretten

FHM zegt zelf gelukkig al dat de foto’s verwijderd zullen worden als de geportretteerde daarom vraagt. In veel gevallen zullen de geportretteerden nog een andere uitweg hebben:

Als het selfies zijn, dan hebben ze zelf auteursrecht op de foto. Voor de manier waarop de foto’s zijn gebruikt, zou toestemming nodig zijn geweest van de auteursrechthebbende. FHM kan hier geen beroep doen op een beperking van de Auteurswet. Heeft de geportretteerde de foto niet zelf gemaakt, maar is deze gemaakt door iemand anders, dan heeft die persoon het auteursrecht en zou dus juist die persoon om verwijdering kunnen verzoeken.

Als iemand anders het portret in opdracht van de geportretteerde heeft gemaakt, dan geldt daar ook een aparte regel voor. In dat geval mag het portret in de basis niet zonder toestemming van de geportretteerde of zonder toestemming van de auteursrechthebbende gepubliceerd worden. In de meeste gevallen is toestemming van beide nodig. Het hoeft hier niet te gaan om een professioneel fotograaf. Gewoon een vriend of vriendin die de foto gemaakt heeft is al genoeg.

In de twee FHM artikelen die ik gezien heb, zie ik eigenlijk maar twee foto’s die buiten een van de twee hierboven genoemde categorieën vallen.

Het verschil met een bangalijst

Dit artikel is wel anders dan een bangalijst met portretten. Allereerst worden die tangalijsten niet samengesteld uit foto’s uit een (openbare) datingapp. Daarnaast gaat het bij een bangalijst niet om wie het mooiste is, maar om wie het makkelijkst over te halen is tot een one night stand. Terwijl het artikel van FHM vooral zegt dat ze de vrouwen mooi vinden, zegt een bangalijst eigenlijk ‘dit zijn gratis hoeren’, althans dat suggereert het. Daarbij is er ook nog een rangorde aangebracht. Het is daarmee een grote inbreuk op het privé-leven van de geportretteerde. De vrijheid van meningsuiting van de makers van die lijst weegt daar niet tegenop.

Moraal

Moreel valt er wellicht vanalles op de artikelen van FHM af te dingen. De mooiste meisjes op deze manier in dit medium neerzetten, zorgt er toch een beetje voor dat ze als lustobject gepresenteerd worden. Je zou je zelfs af kunnen vragen hoe tof het is dat VICE links naar de FHM artikelen heeft gepubliceerd. Daarmee vergroot je de aandacht natuurlijk. Aan de andere kant is het ook goed om te zien waar het over gaat. Wat de exacte tekst bij het artikel is en wat voor foto’s het zijn. Een soort hoor en wederhoor zeg maar, in die zin dat je niet op de beweringen van VICE af hoeft te gaan, maar door de links zelf nog kunt oordelen.

Zie hierover ook andere publicaties: FHM Brugge / FHM Leuven / AD.nl / VICE