Portretrecht in Reclame – Van Gaal eist ton
Kun je portretten die je via een beeldbank koopt veilig gebruiken? Dat blijkt tegen te vallen. Wisten wij natuurlijk al, maar dat weet de gemiddelde beeldbankgebruiker helaas niet. Zelfs de gemiddelde beeldbank weet niet precies hoe ze het portretrecht goed moeten regelen. Dat kan dus tot vervelende situaties leiden. Vooral als je met een bekende persoon met een commercieel portretrecht te maken krijgt. Zoals Louis van Gaal, kennelijk.
Niet in opdracht gemaakt portret
Veel portretten worden niet in opdracht gemaakt. Soms wel met toestemming. Het zijn straatportretten of journalistieke portretten bijvoorbeeld. Niet in opdracht gemaakte portretten mogen openbaar gemaakt en gepubliceerd worden, zolang het redelijk belang van de geportretteerde zich daar niet tegen verzet.
LawStories in je mailbox?
Portret
Er is overigens al sprake van een portret wanneer iemand herkenbaar is afgebeeld. Daar is bijna altijd sprake van wanneer een gelaat zichtbaar is, maar je kunt iemand soms ook herkennen aan een postuur en houding, bijvoorbeeld. De context, zoals een tekst of een bepaalde omgeving, kunnen bovendien bijdragen aan die herkenbaarheid.
Redelijk Belang
Zo’n redelijk belang kan van alles zijn. Zo kan de geportretteerde een privé belang hebben, waarbij de inbreuk op het privéleven niet te ernstig mag zijn. Maar voor bekende personen, die geld kunnen verdienen met wie ze zijn (dus niet alleen met wat ze doen), kan er sprake zijn van een commercieel belang. Grofweg zou je kunnen zeggen dat als die persoon merchandise met diens portret zou kunnen verkopen, er sprake is van een commercieel portretrecht. Politici hebben daardoor bijvoorbeeld geen commercieel portretrecht, maar sommige acteurs bijvoorbeeld wel. Zo vindt Louis van Gaal ook dat hij een commercieel portretrecht heeft.
Openbaar maken van een portret
Dit commerciële belang kan in sommige gevallen een redelijk belang opleveren, waardoor hij zich tegen de openbaarmaking van zijn portret zou kunnen verzetten. Openbaar maken wil zeggen het publiceren van een portret. Dat een groter publiek het portret kan zien. De openbaarmaker is aansprakelijk wanneer een portret onrechtmatig openbaar is gemaakt.
Licentie van de foto gekocht bij Getty
Je zou toch zeggen dat je bij een tent als Getty, die nogal gesteld is diens eigen (auteurs)rechten, ook de rechten wel goed zal regelen voor de rechtmatige afnemers. Lijkt erop dat dit wat tegenvalt. Interbest kocht een foto met daarop een portret van Van Gaal, voor een reclamecampagne voor Night Writers rond het WK 2014. Ze namen een licentie voor de foto af bij Getty. De foto mocht commercieel gebruikt worden. In de licentie zou nog iets kunnen staan over het portretrecht, zodat je bij problemen de licentiegever kunt aanspreken op de schade. Maar het portretrecht blijft altijd gelden. Alleen een modelvrijwaringsverklaring of quitclaim zou nog kunnen helpen.
Portret commercieel gebruiken
Portretten van personen die een commercieel belang hebben, mogen nog steeds in nieuwsberichten gebruikt worden, zonder dat de bekende persoon een beroep kan doen op het commerciële belang. Over bekende personen mogen namelijk wel gewoon nieuwsberichten naar buiten gebracht worden. En bij nieuws weegt vaak het belang van nieuwsgaring en vrijheid van meningsuiting zwaarder dan het belang van de geportretteerde. Maar in het geval van Interbest werd de foto voor een (kranten)advertentie gebruikt. Wanneer een portret in reclame, zoals een advertentie, wordt gebruikt, heeft de geportretteerde al eerder een redelijk belang om zich tegen openbaarmaking van dat portret te verzetten. In het geval van een bekende persoon met een commercieel belang is het zelfs zo dat deze geportretteerde in andere gevallen een vergoeding zou hebben gekregen voor het gebruik van het portret. Dat ontbreekt hier.
Vergoeding voor gebruik van het Portret
De vraag is nog hoe de vergoeding voor Van Gaal berekend moet worden. Ofwel: wat is zijn portret waard? Hoeveel zou hij normaal gekregen hebben voor zijn medewerking aan een dergelijke advertentie? Dat bedrag had Interbest eigenlijk vooraf al moeten betalen en zullen zij nu alsnog achteraf moeten betalen. De rechter heeft Van Gaal de opdracht gegeven om aan te tonen wat zijn gebruikelijke vergoeding zou zijn.
Daarnaast bestaat nog de mogelijkheid dat Van Gaal een vergoeding krijgt omdat zijn commerciële portret mogelijk minder waard is geworden door dit gebruik. Wellicht willen andere ‘kopers’ niet geassocieerd worden met Interbest of Night Writers. Ook dat zal Van Gaal moeten aantonen en dat lijkt mij nog een lastige klus.
Interbest heeft er niets aan verdiend
Het Spel, waarvoor de advertentie gemaakt was, heeft Interbest niet veel opgeleverd. Daarom zouden zij ook geen vergoeding aan Van Gaal hoeven betalen, vinden ze. Dit is een argument dat je vaker ziet. Helaas werkt het niet zo. Dat de inbreukmaker er weinig aan verdiend heeft, maakt de schade voor de rechthebbende tenslotte niet kleiner.
Lees meer: uitspraak / de Telegraaf
Update: Louis van Gaal had uiteindelijk volgens de rechter recht op €25.000,-. Zie de uitspraak.
