Mag de politie eisen dat foto’s gewist worden?

Fotograferen is in de basis toegestaan

Fotograferen en filmen is gewoon toegestaan. Vooral wanneer dat op een openbare plaats gebeurt. Er zijn wel omstandigheden waarbij er niet gefotografeerd mag worden.

Denk aan heimelijk fotograferen, wanneer je in een besloten ruimte fotografeert, zonder dat mensen dat weten of kunnen weten. Wanneer je opzichtig fotografeert of er is aangekondigd dat je zult fotograferen of filmen, is het niet meer heimelijk.

Daarnaast kunnen er in besloten ruimtes huisregels gelden. Een besloten ruimte kan ook een afgezet gebied zijn. Als die huisregels verbieden dat er opnames gemaakt mogen worden, zul je je daar aan moeten houden. Je mag daarom dus niet achter het afzetlint van de politie komen en als er eenmaal schermen zijn neergezet, is het ook niet de bedoeling dat je daar nog onder of langs probeert te fotograferen. Van buiten naar binnen fotograferen kan overigens ook weer heimelijk fotograferen zijn.

Bovendien mag je het werk van de politie niet belemmeren. Dat zit hem niet zo direct in het filmen of fotograferen zelf, maar in hoe je dat doet. De politie moet de ruimte hebben om te kunnen werken en mag daarom bijvoorbeeld vorderen dat je achter een lint blijft staan en niet te dicht in de buurt van de politie komt. Ze moeten voldoende vrij kunnen bewegen. Als de politie dat vraagt, zul je meer afstand moeten nemen. Doe je dat niet, dan mogen ze je aanhouden. Maar ze mogen op basis van die regel nog niet zeggen dat je niet mag fotograferen of filmen.

Uitingsvrijheid

Juist vanwege het recht op vrijheid van meningsuiting en het recht op vrije nieuwsgaring, mogen er beelden gemaakt worden. Of die beelden vervolgens ook gepubliceerd mogen worden zal een afweging zijn tussen het belang van de uitingsvrijheid en andere rechten en belangen, zoals belangen van geportretteerden en nabestaanden van de geportretteerden.

Niet de taak van politie

Het is niet de taak van de politie om beelden buiten de publiciteit te houden. We hebben het portretrecht en overige privacyregels om de persoonlijke levenssfeer en eer en goede naam van personen te waarborgen. Al beschermen we dat ook niet ten koste van alles, waarover later meer.

Het is de taak van de politie om de rechtsorde te handhaven. Zij mogen daarbij niet belemmerd worden in hun taken. Als ze wel belemmerd worden in hun werk, mogen ze alleen vorderen afstand te houden. Vorderen om beeldmateriaal te verwijderen mag de politie dus niet.[1]

Voor zover de beelden juist bij kunnen dragen aan de waarheidsvinding en dus als bewijs zouden kunnen dienen, mogen agenten de beelden niet eens (laten) wissen, omdat het vernietiging van bewijsmateriaal zou betekenen. Logischer zou dan zijn dat ze de apparatuur of de geheugenkaartjes in beslag nemen om juist dat materiaal te gebruiken voor de waarheidsvinding. Bovendien kunnen die beelden soms ontlastend werken. Een verdachte kan daardoor in zijn verdedigingsbelang geschaad worden.

Soms is opsporing belangrijker dan uitingsvrijheid

De politie mag eventueel wel beelden in beslag nemen wanneer zij nodig zijn voor de opsporing. [2] Soms weegt namelijk het belang van de opsporing zwaarder dan dat van de uitingsvrijheid. Maar dat is pas het geval wanneer bijvoorbeeld niet op een andere manier vastgesteld zou kunnen worden wie (mogelijke) daders waren. Bovendien moet het delict wel ernstig genoeg zijn. In veel andere gevallen zou een kopie van de beelden op een later tijdstip ook voldoende kunnen zijn, waardoor de uitingsvrijheid niet beperkt wordt.

Weigeren beelden te verwijderen

Wanneer de politie dus vraagt om beelden te verwijderen, mag je dat weigeren. Nemen ze vervolgens je apparatuur in beslag of houden ze je aan, is dat onrechtmatig (wanneer ze dat enkel doen vanwege het niet verwijderen van de beelden). Natuurlijk doe je er wel verstandig aan altijd zo goed mogelijk te zorgen voor een back-up of voor het doorsturen van foto’s naar een ander apparaat. Neemt de politie je apparatuur in beslag, al dan niet rechtmatig, en worden de foto’s gewist, al dan niet per ongeluk, wil je natuurlijk wel dat je de foto’s nog ergens anders vandaan kunt halen.

Foto’s mogen niet altijd gepubliceerd worden

Foto’s mogen niet altijd gepubliceerd worden. Met name wanneer dit rechten van derden schendt, zoals het recht op privé-leven. Ook verdachten en daders hebben daar recht op. In veel gevallen zal dit opgelost worden via het portretrecht.

Portretrecht

Er is pas sprake van een portret wanneer iemand herkenbaar in beeld is. Dat wil zeggen dat een foto vaak alsnog wel gepubliceerd mag worden, als de persoon of personen op die foto onherkenbaar zijn gemaakt. Er staan dan immers geen portretten meer op die foto. Daarbij moet je wel bedenken dat herkenbaarheid niet alleen zit in de gelaatstrekken, zoals ogen, maar dat houding, kleding, haardracht, locatie en meer van dat soort zaken bij kunnen dragen aan de herkenbaarheid.

Het portretrecht is geen vetorecht. Al staat iemand herkenbaar op de foto en vindt die persoon het niet leuk dat de foto gepubliceerd wordt, kan die geportretteerde de publicatie nog niet zomaar tegenhouden. Er moet een belangenafweging plaatsvinden. Meestal is dat een afweging tussen het belang van de geportretteerde en dat van het belang van een nieuwsmedium en de vrijheid van meningsuiting.

[1] Zie onder meer ECLI:NL:PHR:2014:546 onder 3.8
[2] In beslagname kan op basis van art. 94 e.v. Sv en art. 134 Sv. Zie bijvoorbeeld de aanwijzingen van het OM m.b.t. in beslagname van journalistiek materiaal en ECLI:NL:RBDOR:2010:BN1275 en ECLI:NL:HR:1991:ZC8726 voor overige gevallen.

Lees meer over de moord bij AT5 / NU.nl / De Telegraaf / NRC.nl / AD.nl / Het Parool / de Volkskrant / Metro

Hoofd gevonden op Amstelveenseweg. pic.twitter.com/rLex4A9zdt

— mvanmalsen (@mvanmalsen) March 9, 2016