Mag ik portretten van BN’ers op T-shirts afdrukken?
Het is misschien wel de vraag die aan ons het meest gesteld wordt: “Mag ik een portret en/of een naam van een Bekende Nederlander op een product afdrukken?” Meestal gaat het om T-shirts. Bekende personen kunnen een zogenaamd commercieel portretrecht hebben. Kun je dan wel T-shirts, mokken en ansichtkaarten met portretten van bekende personen maken en verkopen?
Belangenafweging in het Portretrecht
Portretten van mensen maken mag meestal wel. Maar of je de portretten ook mag gebruiken is meestal nog de vraag. Er moet een belangenafweging plaatsvinden tussen de belangen van de persoon of het bedrijf dat het portret wil gebruiken en de belangen van de geportretteerde.
Geportretteerden hebben vaak wel een privacybelang. Meestal moet dat opwegen tegen het recht op vrijheid van meningsuiting om publicatie tegen te kunnen houden. Bij een commercieel portretrecht heeft de geportretteerde een financieel belang. Meestal moet dat opwegen tegen het financiële of commerciële belang van de openbaarmaker van het portret. Hiermee is dus nog niet gezegd dat wanneer er een portret gebruikt wordt, de geportretteerde dat altijd maar tegen kan houden. De geportretteerde heeft geen vetorecht. Andersom geldt dus ook dat het nog niet zo is dat, omdat er een bekend persoon geportretteerd is, dat portret nooit (commercieel) ingezet zou mogen worden.
LawStories in je mailbox?
Wat is een commercieel portretrecht
Om het banaal uit te drukken: de geportretteerde kan met diens hoofd geld verdienen. Denk aan artiesten, acteurs, presentatoren en dat soort personen. Maar in principe geen politici of leden van het koninklijk huis. Het zijn personen die in de uitoefening van hun beroep een bepaalde populariteit hebben verworven, waardoor ze geld kunnen verdienen met de openbaarmaking van hun portret.
Drie elementen zijn van belang: beroep, populariteit en verzilverbaarheid.
De geportretteerde heeft dan een financieel belang. Dat wil zeggen dat de schadevergoeding voor het gebruik van het portret net zo hoog zal moeten zijn, als wanneer de geportretteerde zelf met een bedrijf zou hebben onderhandeld over het maken van die of vergelijkbare producten. Omdat het vooral om een financieel belang gaat, hoeft dit niet per definitie ook te leiden tot het moeten stoppen van de verkoop van het product. Tenzij er niet alleen een financieel belang is, maar ook een ander belang.
Samenloop van belangen
Portretten mogen niet zomaar gebruikt worden in reclame-uitingen, omdat de geportretteerde wellicht niet geassocieerd wil worden met dat bedrijf of product. Daarnaast zul je begrijpen dat niet elke context even prettig is en kan zorgen voor een redelijk belang voor de geportretteerde.
Zie je het al voor je? Zo’n mok waarbij een plaatje pas tevoorschijn komt op het moment dat je er hete vloeistof in giet en dat er dat er dan een portret van een BN’er te zien is met daarbij ‘heethoofd’. Zal niet zo op prijs gesteld worden. Behalve een vergoeding wegens commercieel portretrecht zal die BN’er wellicht ook willen dat de mok uit de schappen verdwijnt.
Fijn, maar mag ik die T-shirts nou maken of niet?
Als je producten wil maken met de portretten van bekende personen erop, moet je dus met meerdere zaken rekening houden.
Allereerst zul je moeten incalculeren dat je een vergoeding zult moeten betalen voor het gebruik van het portret. Om toestemming vragen en vooraf een vergoeding afspreken is dus waarschijnlijk verstandiger.
Daarnaast moet je er rekening mee houden dat ook bekende personen nog een ander belang kunnen hebben. Natuurlijk, hoge bomen vangen veel wind, maar ze hoeven niet alles te dulden. Bespotting en minachting hoeven ze niet te accepteren. Ook tegen een diskwalificerende context kunnen zij zich verweren. Een grapje mag, maar blijf binnen de grenzen.
Wat is een portret?
Voor het geval je dacht een trucje gevonden te hebben, nog even het volgende over portretten:
Een portret is een herkenbare afbeelding van een persoon. Of het nu een foto is, een cartoon, een silhouet, een lijntekening het maakt allemaal niet uit. Als we uit die afbeelding de persoon herkennen, is het een portret. Zelfs als je een look-a-like hebt ingezet om het portret te kunnen maken.
Vergeet het auteursrecht niet!
Hoe ben je aan de afbeelding van de persoon gekomen? Wellicht rust er op die afbeelding een auteursrecht. Heel vaak wel. De afbeelding bewerken zorgt er niet meteen voor dat je geen inbreuk meer maakt. Sterker nog: het kan zijn dat je daarmee het werk hebt verminkt en je eigenlijk twee keer in inbreuk op het auteursrecht maakt. Als je de afbeelding dus niet volledig zelf hebt gemaakt, zorg dan in elk geval voor een goede licentie waarmee je de afbeelding wel mag gebruiken (en eventueel wijzigen) om op producten te laten drukken.
Lees ook:
– The Sting gebruikt wel vaker foto’s van internet. Een portret ‘van internet’ werd afgedrukt op een T-shirt.
– Waarom portretfoto’s van jouw kind niet op een mok gedrukt mogen worden.
– Portretrecht: bekende personen en reclame
