Dichtregels – Auteursrecht op gedichten
Over het auteursrecht zijn we bij Charlotte’s Law voorlopig nog niet uitgeschreven. Unox mutsen, memes, quotes en Aap-selfies: u vraagt, wij draaien. Vandaag een blog over het auteursrecht op gedichten. Je zou het niet zeggen, maar het schrijven van gedichten is serious business. Wedstrijden, Facebookgroepen en voordraagavonden compleet met hipsterbril en een glas bordeaux. Poëzie is weer helemaal hot! Maar, wat doe je als jouw gedicht wordt voorgedragen door een ander? Valt jouw sonnet eigenlijk wel te beschermen?
Het auteursrechtelijke probleem van gedichten en korte teksten
Veel mensen willen weten of ze hun gedichten kunnen beschermen tegen onhoffelijke copycats. Helaas is het niet altijd even makkelijk om gedichten en korte teksten te beschermen, want het hangt er helemaal vanaf of jouw geschreven tekst wel voor auteursrecht vatbaar is. In eerste plaats moet de tekst origineel en creatief zijn. In dit artikel heb ik uitgelegd dat een werk niet te banaal of triviaal mag zijn, wat in gewoon Nederlands ‘te gewoontjes’ inhoud. Daarbij speelt de lengte van de tekst dus een rol. Wanneer je een kort gedicht geschreven hebt, wat niet zo heel bijzonder is, kan het zo zijn dat het niet als werk beschouwd kan worden. Zijn deze vier regels zó uniek of poëtisch, dan kan het best zijn dat deze wel vatbaar zijn voor bescherming. Ik zei het in deze blog over Sinterklaas rijmpjes al eens: Je kunt het kortweg zo zien dat hoe langer en creatiever je gedicht, hoe sterker deze voor bescherming staat. Een voorbeeld:
De regen tikt tegen de ruiten
De wind huilt de bomen achterna
Ik kom vandaag niet buiten
Voor geen goud dat ik de deur uit ga
Van dit stukje tekst is het wel degelijk discutabel of dit nu origineel en creatief genoeg is om als auteursrechtelijk werk te kunnen worden beschermd. Het sleutelwoord zit hem echter in het woord discutabel. Als maker van dit dichterlijke meesterwerk, zal ik me er wel op beroepen. Er zijn namelijk geen standaard regels te formuleren voor wanneer iets te ‘banaal of triviaal’ is. Maar daar kan toch tegenin worden gebracht dat bij dit stukje rijmelarij van likmevestje, ik geen creatieve keuzes heb gemaakt. Het is namelijk niet zo dat je tekst automatisch auteursrechtelijk beschermd is omdat je wat rare enters en komma’s hebt toegevoegd en voor wat melancholische woorden hebt gekozen. Poëzie is wat je noemt the ultimate grey area. Het hangt helemaal van de specifieke omstandigheden van het geval af.
LawStories in je mailbox?
Dichtstijl
Veel schrijvers hebben een bepaalde schrijfstijl en zouden deze graag beschermd zien. Een stijl komt, of dat nu een schilder, fotografie- of schrijfstijl is, niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking. Dus ook niet op de de specifieke tekenstijl van Dick Bruna, niet op de schrijfstijl van Herman Brusselmans en ook niet op de specifieke romantische bruidsfoto’s met heel veel horizon en scherptediepte. Dat iemand op een zelfde manier zijn gedichten schrijft, betekent dus nog niet dat iemand inbreuk maakt op jouw auteursrecht omdat jij ‘al eerder zo schreef’.
Titels vaak niet door auteursrecht beschermd
Veel makers hebben al snel een emotionele band met hun ‘werk’. Het is dan ook vaak moeilijk om aan mensen uit te leggen dat hun creatie niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt, omdat het te generiek is. Aan de andere kant kun je het de maatschappij ook moeilijk verbieden om korte of simpele dingen niet meer te mogen gebruiken. Een titel is hier een mooi voorbeeld van. Een titel kan heel sterk zijn, maar is vaak toch nauwelijks auteursrechtelijk relevant. Het is namelijk te kort om origineel genoeg te zijn, waardoor het niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. Zouden we dat wel doen, dan zou dat betekenen dat niemand meer het woord ‘dichtregels’ zou mogen gebruiken, omdat dat mijn titel zou zijn. Je voelt vast wel aan dat dat een beetje onwerkbaar zou worden.
Wanneer is er wel een inbreuk op auteursrecht
Als je van mening bent dat er wel auteursrecht op jouw gedicht rust, dan wil je natuurlijk weten wanneer iemand daar inbreuk op maakt. Wanneer iemand jouw werk in zijn geheel overneemt, is dat natuurlijk duidelijk inbreukmakend, maar hoe zit dat met een paar regels? Als iemand een paar regels gebruikt als citaat op haar blog om aan te geven dat ze je zo geweldig vindt, zou dat best mogen, mits jouw naam erbij vermeldt wordt. Maar als een conculega dichter de helft van jou gedicht in de zijne verstopt, heb je misschien wel te maken met een auteursrechtinbreuk. In het geval dat jij een inbreuk denkt te constateren, kun je dit stappenplan volgen.
Handige tip
Als je jouw gedichten online publiceert, wil je die natuurlijk beschermen. Teksten op blogs of andere media zijn vaak gemakkelijk te copy/pasten. Om dat te voorkomen kun je elk gedicht dat je wilt publiceren als afbeelding opslaan en daar, net als bij een foto, een watermerk doorheen te zetten. Dat watermerk kun je vormgeven met je voor- en achternaam, of artiestennaam of natuurlijk een mooi logo. Sla het bestand vervolgens op als JPEG of als PDF, et voilà! Zo is de tekst niet meer met één druk op de knop over te nemen en wanneer het gehele bestand wordt gedeeld, staat er altijd jouw naam bij. Overtikken kun je natuurlijk nooit voorkomen.
Gedichten op Facebook
Zit je in een dichtersgroep of plaats je vaak je gedichten op Facebook? Dan heb je misschien vast wel wat gehoord of gelezen over de voorwaarden van Facebook met betrekking tot auteursrechten. Er is geen reden voor paniek hoor, je raakt je auteursrecht niet kwijt door je poëzie op Facebook te delen. De kans is ook niet heel groot dat Facebook je gedichten door zal verkopen aan derden, maar wil je helemaal geen risico lopen? Plaats dan slechts linkjes naar een extern platform zoals een blog waar je je gedichten op plaatst. Het is sowieso een goed idee om alle teksten die jij zou willen beschermen op een eigen website of blog te publiceren. Je kunt niet alleen gemakkelijk onder je post “gemaakt door Pietje” zetten, maar je kunt ook een algemene melding afgeven (copyright notice) dat alle content door jou gemaakt is en (mogelijk) auteursrechtelijk beschermd is.
Lees ook:
– Auteursrecht: Werk
– Hoe krijg ik auteursrecht op een gesprek?
– Schrijver gebruikt op Facebook gevonden stukje tekst in boek
– Auteursrecht smoesjes: het werk was onbeschermd
– Ik zie een deel van mijn blog op een andere website, mag dat?
