Auteursrecht en Boeken, wat moet je weten?
Toeval of niet, maar de video over auteursrecht en boeken stond al klaar, toen vorige week het nieuws kwam dat het boek over cybersecurity van onder meer voormalig minister Vermeend, inbreuk maakte op het auteursrecht van veel andere auteurs. Het lijkt zo makkelijk, het auteursrecht goed regelen in een boek, maar het blijkt lastiger te zijn dan velen denken.
Basisboek Cybersecurity vol met auteursrechtinbreuken
Rian van Rijbroek en Willem Vermeend schreven samen het boek ‘De wereld van cybersecurity en cybercrime’. Rian van Rijbroek werd daarom als cyberexpert geïnterviewd door Nieuwsuur. Daarop was veel kritiek, omdat Van Rijbroek helemaal niet zo deskundig zou zijn en verkeerde informatie de wereld in hielp.
Daarna ontdekte Nieuwsuur dat het boek veel inbreuken op auteursrecht bevatte. Veel teksten, soms wel van 750 woorden lang, waren integraal overgenomen, zonder bronvermelding. Dat is een inbreuk op auteursrecht. Het boek werd uit de handel genomen. Later werd beloofd dat aan het boek de juiste bronvermelding toegevoegd zou worden, zodat het boek weer in de handel gebracht kon worden.
Lees hier meer over bij onder meer de NOS: boek uit de schappen / Vermeend over plagiaat: ‘ik spreek u niet eens tegen’ / Boek weer in de winkel
Zie ook Parool / de Volkskrant / NRC
LawStories in je mailbox?
Bronvermelding is niet genoeg
Al vaker heb ik in een ander kader uitgelegd dat alleen bron- of naamsvermelding niet voldoende is. Wat geldt voor blogs, artikelen en social media, geldt ook voor boeken.
Naam- en bronvermelding is wel een voorwaarde voor het mogen citeren. Maar het is niet de enige voorwaarde. Daarom is alleen het vermelden van de bron nog niet genoeg om een tekst van een ander over te mogen nemen.
Lees meer over naamsvermelding: “Ik had er een naam bij gezet” / Hoe geef je juiste naamsvermelding?
Citeren
Voor citeren is van belang dat er een zekere ‘noodzaak’ bestaat om een tekst of bijvoorbeeld een afbeelding van een ander over te nemen. Die noodzaak moet er bovendien zijn voor een ‘serieus’ doel, zoals aankondiging, beoordeling, polemiek of vergelijkbaar doel. Dat maakt citeren in fictie erg lastig. In een non-fictie boek kan het wel.
Er mag bovendien niet meer worden overgenomen dan nodig is voor het doel. Hoeveel redelijk en toegestaan is, hangt af van de bron en van het boek waar het weer in gebruikt gaat worden. Een tweet kan niet altijd goed ingekort worden zonder het aan te tasten. Dan mag het zijn zijn geheel worden overgenomen. Een artikel dat niet al te lang is, daar mag je meestal wel een alinea van overnemen, maar meestal niet het hele artikel.
Bovendien moet rekening gehouden worden met de persoonlijkheidsrechten van de auteur van de bron. Er mag daarom niet te veel gesleuteld worden aan een citaat.
Volg de Online cursus Auteursrecht
Feiten en eigen woorden
Op feiten rust geen auteursrecht. Die mogen dus gewoon worden overgenomen. Over feiten die je bij een ander al gelezen hebt, kun je zelf gerust schrijven. Vertel alleen wel in je eigen woorden over die feiten.
Op die manier kun je kennis die je elders hebt opgedaan, verwerken in je eigen boek of artikel, zonder dat je toestemming nodig hebt en zonder dat je aan alle (strenge) regels van het citaatrecht hoeft te voldoen.
Overigens is in de wetenschap wel gebruikelijk dat je ook bij enkel het overnemen van feiten, verwijst naar de bron daarvan.
Creative Commons
Creative Commons zijn licenties die een maker vooraf aan zijn werk kan geven. Op die manier is geen specifieke toestemming meer nodig om het werk over te mogen nemen, zolang die overname maar volgens de regels van de specifieke licentie geschiedt.
Er zijn zes verschillende soorten creative commons licenties mogelijk. Let daar goed op, want de verschillende licenties geven ook verschillende mogelijkheden (of onmogelijkheden).
Zo vallen teksten van Wikipedia en van Arnoud Engelfriet’s blog onder de CC BY-SA licentie. Teksten mogen dan overgenomen én gewijzigd worden, zolang de naam van de auteur en bron er maar bij komen te staan en het eventuele nieuwe werk onder dezelfde licentie beschikbaar gesteld wordt. Hier hadden Van Rijbroek en Vermeend dus gebruik van kunnen maken, voor het deel waar ze teksten van Wikipedia en Engelfriet hadden overgenomen.
Toestemming
Is een citaat geen optie en zijn de teksten ook niet onder (de gewenste) creative commons licentie uitgegeven? Dan kan er natuurlijk altijd nog om toestemming gevraagd worden om de tekst over te mogen nemen en zo ja, onder welke voorwaarden dan.
Denk vooral over die voorwaarden en afspraken niet te lichtzinnig. Je zal niet de eerste zijn die denkt het eenvoudig en duidelijk geregeld te hebben en later er toch mee de mist in gegaan blijkt te zijn.
Meer leren over auteursrecht? Volg de Online Cursus Praktisch Auteursrecht
Volg de Online cursus Auteursrecht
Krijgt de Uitgever een licentie of het auteursrecht?
Werk je met of voor een uitgever? Lees het contract dan goed. Soms staan er tegenstrijdigheden in. Zorg in elk geval ervoor dat er geen sprake is van overdracht van het auteursrecht. Naar mijn mening moet de auteur het auteursrecht zelf behouden.
Vaak willen uitgevers wel een exclusieve licentie, zodat je niet zelf of via een andere uitgever het boek ook uit kunt geven. De uitgever heeft er dan een concurrent bij en is er daardoor minder zeker van dat de investering weer zal worden terugverdiend.
Daarnaast zul je goed moeten afspreken in hoeverre de uitgever zelfstandig aanpassingen aan het werk mag doen en/of in hoeverre je als auteur verplicht bent aan deze wijzigingen mee te werken.
Veel contracten van uitgevers zijn gestoeld op een standaard contract, maar soms willen ze er zelf nog wel eens wat aan sleutelen. Teken daarom nooit blind en lees goed door wat je rechten en verplichtingen zijn en bedenk of je daar mee akkoord kunt en wil gaan.
Hulp nodig bij het lezen en beoordelen of opstellen van het uitgeefcontract? Neem contact met ons op!
Mail Charlotte
