Tweets gepubliceerd in een boek, mag dat?
Een fotograaf maakte een aantal twitterbundels met een verzameling tweets van wat bekende en minder bekende twitter gebruikers. De een vindt dat leuker dan de ander. Mag het eigenlijk wel, zo’n tweetbundel? Denk eens even met mij mee.
Geselecteerd, herschikt en in boekvorm gegoten
De tweets zijn niet zomaar op papier gedrukt, kaftje er omheen en uitgegeven als boek. Fotograaf Jan Dirk van der Burg verzamelde de tweets, besloot vervolgens welke er in het boek moesten verschijnen en legde ze op de volgorde die hij het beste vond. Hij wilde lezers meenemen in het leven van een van de twitteraars. De data van de tweets liet hij daarom ook weg. De keuzes die hij hierbij maakt, welke tweet wel, welke niet, welke volgorde dan, dat zijn de creatieve keuzes waarmee hij een auteursrecht op een twitterbundel krijgt. Maar zijn recht, kan inbreuk maken op het recht van een ander.
LawStories in je mailbox?
Een openbaar privéleven
Je zou wellicht kunnen denken dat die boeken een inbreuk zijn op het privé leven, op de privacy, van deze twitteraars. Dat valt wel mee. De profielen waren openbaar en dus voor iedereen toegankelijk. Heb je zelf geen twitter voor nodig. Alleen een apparaat met internet en een browser. Jan Dirk heeft er ook helemaal niets bij verzonnen, dus er is ook geen sprake van een schending van eer en goede naam. Hooguit het door elkaar husselen van de tweets, waardoor er wellicht een ander verhaal en een andere indruk ontstaat dan de werkelijkheid, of in elk geval een andere indruk dan iemand die de tweets op twitter zou hebben gevolgd, dat zou eventueel nog een probleem kunnen zijn. Ik geloof echter niet dat daar hier sprake van is.
Auteursrechtelijk wel een probleem
Rust er op tweets een auteursrecht? Soms. Als de tekst daar creatief genoeg voor is. Op bijna alle foto’s rust wel auteursrecht. Nou ja… Tegenwoordig kennelijk wel minder dan een paar weken geleden.
Bij zeer eenvoudige teksten en vooral wanneer ze kort zijn, is het lastig deze als auteursrechtelijk werk aan te merken. 11 woorden kunnen al voor bescherming in aanmerking komen. Maar dan moeten ze wel creatief genoeg zijn. Onze dagelijkse zinnen zijn dat in elk geval niet. Maar een originele grap, een gedichtje een eh #elevenwordstory (want een #sixwordstory is misschien niet genoeg), zouden best voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kunnen komen.
De verzameling tweets van dat twitteraars zelf, zou als geheel wellicht ook voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kunnen komen. Vooral als het opvolgende tweets zijn die misschien nog terugverwijzen naar andere tweets. Dat zorgt voor samenhang. Er rust op een tweet afzonderlijk misschien geen auteursrecht, maar op de verzameling wel.
Maar ja, die exacte verzameling neemt Jan Dirk niet over, dus op de verzameling maakt hij geen inbreuk.
Analoge vorm van retweeten, ge-embed in het vorm boek
Jaja, Jan Dirk, je dacht, ‘als ik nou een zin maak met veel jargon erin, dan lijkt het net alsof het mag’ of zoiets? Hij noemt het gelukkig ook een conceptuele formule.
Hij heeft vast ergens gehoord dat embedden wel mag. Helaas wel onder voorwaarden. Er moet dus geen sprake zijn van een verveelvoudiging. Tweets van twitter afhalen en ergens anders publiceren, al helemaal wanneer dat offline is, is een verveelvoudiging. Nou heeft hij er ook nog wijzigingen in aangebracht, door bijvoorbeeld foto’s zonder tekst te publiceren en data weg te laten. Bovendien wordt door de nieuwe vorm een nieuw publiek bereikt. Mensen zonder twitter, zijn misschien wel geïnteresseerd in zijn boek. Al is het maar omdat ze het als kunst zien.
Vrijheid van Meningsuiting
Over kunst gesproken. Je zou natuurlijk kunnen beargumenteren dat er hier sprake is van een kunstwerk, waarbij de wijze van selecteren en publiceren van de tweets zorgt voor een nieuwe context en voor vrijheid van meningsuiting. Het is meer dan alleen maar instagramfoto’s laten afdrukken en ophangen, of het automatisch laten printen van tweets (Wanneer was dat ook alweer? Rond 2011 denk ik. Een museum waar een printer stond die telkens maar tweets bleef printen. Weet jij het nog?).
Het is meer dan laten zien wat er al is. Hij schept een nieuwe context. Vertelt een verhaal van mensen. Laat ook goed zien hoe je door middel van de tweets een kijkje krijgt in het privéleven van een persoon. Recht op vrijheid van meningsuiting kan soms beperkend werken voor een ander recht, zoals het auteursrecht of de eer en goede naam. Er moet een belangenafweging gemaakt worden. Als er al wat door het auteursrecht beschermd wordt, is dat niet een bijster sterk recht. Daar kan de vrijheid van meningsuiting het makkelijk van winnen.
Is dit wenselijk?
Deze twitteraars vonden de boekjes allemaal wel leuk. Geen probleem dus voor Jan Dirk. Maar wat als iemand het niet zo leuk zou hebben gevonden?
Grote juridische problemen zijn er eigenlijk niet. De vraag is misschien wel nog wat we er moreel van vinden.
Persoonlijk ben ik van mening dat we zelf verantwoordelijk zijn voor wat we publiceren en hoe we dat doen. De tweets waren al openbaar. Als je niet wil dat anderen het lezen, had je het niet online moeten zetten. Of op z’n minst achter een slotje, zodat je grotendeels zelf kunt bepalen wie de tweets lezen. Natuurlijk valt daar omheen te werken, maar dat is natuurlijk niet de bedoeling. Voor zover je bang bent dat je auteursrecht geschonden wordt: het herpubliceren van de foto’s is in deze bundels nog het grootste probleem. En wees nou eens eerlijk: hoe creatief zijn jouw tweets eigenlijk?
Meer bij De Volkskrant / Radio 1 / Linda Nieuws
