Wanneer heb jij auteursrecht op een AI gegenereerd werk?

Invloed van de prompt

Een prompt kan eenvoudig zijn of kan van zichzelf al heel creatief en soms zelfs ingewikkeld zijn. De manier waarop je de prompt vormgeeft, heeft al veel invloed op de uitkomst.

(Te) eenvoudige prompts

Veel juristen³ nemen prompts als voorbeeld die slechts uit enkele woorden of een enkele zin bestaan. Die prompt zelf is dan in elk geval al niet door het auteursrecht beschermd. Omdat inderdaad de uitkomst van de AI tool daardoor ook heel breed en onvoorspelbaar is, kan er op die output nog geen auteursrecht rusten. Daar is meer menselijke inmenging en meer menselijke creativiteit voor nodig.

Specifieke en creatieve prompts

Maar een prompt kan heel lang zijn, met veel details. Veel specifieker en langer nog, dan een briefing aan een gemiddelde opdrachtnemer of werknemer. AI moet een opdracht veel letterlijker te horen krijgen dan een mens. Met AI bestaat er (nog) niet zoiets als aan een half woord genoeg hebben. Voor een goede output, moet er nogal veel worden voorgekauwd en dat kost een hoop werk.

Hoe specifieker en creatiever de prompt, hoe meer menselijke invloed en dus hoe meer ‘menselijke scheppende arbeid en creatieve keuzes’. Het belang van de prompt is dus groot.

Bijsturen en nabewerken

Na het invoeren van de prompt is het werk meestal bovendien nog niet klaar.

Eerst gaat de AI met jouw prompt aan de slag. Daar komt natuurlijk iets uit waar jij niet volledig invloed op had met je prompt (dat je nog niet de exacte uitkomst weet, is vaak mede reden om AI te gebruiken).

Met die uitkomst ga jij als het goed is nog verder aan de slag. In elk geval is dat wel verstandig om te doen, als je meer zekerheid wil dat je auteursrecht hebt op het eindresultaat.

Selecteren en verfijnen

Als het om afbeeldingen gaat moet er bijvoorbeeld vaak eerst al een keuze of selectie gemaakt worden. Die kan ook al creatief zijn.

Als het werk nog niet naar wens is, volgen er nieuwe instructies om het werk verder te verbeteren. Soms heb je zelfs die volgorde, met nieuwe opdrachten, nodig om tot een bepaald eindresultaat te komen. Met AI tools kun je op deze manier soms hele gesprekken voeren.

De manier waarop je de AI tool inzet, maakt dus ook een groot verschil. En zelfs dat kan al een creatieve keuze zijn.

Menselijke (tussentijdse) keuzes

Zelfs als twee mensen dezelfde prompt zouden invoeren, waarbij ze beide in eerste instantie hetzelfde resultaat krijgen, hoef het eindresultaat juist niet hetzelfde te zijn. Juist omdat het na één prompt nog niet klaar is, maar je de AI met nieuwe opdrachten verder aan het werk kunt zetten. Wanneer het gaat om afbeeldingen begint dit soms al bij het selecteren van het resultaat waar je op voort wil borduren.

Of wat dacht je van muziek, waarbij je misschien wel verschillende AI tools moet gebruiken om tot een eindresultaat te komen. Een voor tekst, op basis daarvan muziek of juist andersom. Misschien nog het toevoegen van stemmen. Maar dat is meestal ook niet in één keer goed, waardoor er steeds opnieuw aan AI gevraagd zal moeten worden om nog iets te wijzigen.

Menselijke inspanning

Al die aansturing en bijsturing, dat vergt toch echt weer menselijke inspanning en creatieve keuzes. Het proces gaat wellicht sneller door het gebruik van AI, maar dat hoeft het eindresultaat niet minder creatief te maken. Alle technologie laat ons immers ons werk sneller doen.

Keuze voor technologie

Een foto nabewerken met behulp van software gaat ook een stuk sneller dan in de doka. Sterker nog, het maken van creatieve keuzes ná het maken van de foto is er gemakkelijker door geworden, waardoor ‘fotografie’ misschien wel veel creatiever is geworden. Sterker nog: de meeste fotobewerkingssoftware hebben ook een AI component, waardoor je met enkele clicks ongewenste mensen of voorwerpen uit het beeld kunt verwijderen, magisch de foto kunt laten aanvullen en vergroten en nog veel meer.

Of wat denk je van de comeback van de low-pixel compact camera. De fotografen worden gewaardeerd om hun creativiteit, terwijl die creativiteit vooral zit in de keuze van de camera, waarmee mogelijkheden juist beperkt zijn en de pixels, flits en kleuren die door de technologie van de camera worden bepaald, werken als een ‘filter’, waardoor juist nabewerking niet meer nodig is. Maakt dat dan dat er op die foto’s geen auteursrecht rust? Of zijn het juist de keuze van de camera, de compositie, de modellen of voorwerpen op de foto en de achtergrond, die zorgen voor voldoende creativiteit?

Redactie en nabewerking

En als het dan bijna goed is, dan gaat er vaak nog een menselijke ronde overheen. Redactie van de tekst, om typische AI woorden er nog uit te halen bijvoorbeeld. Of nog een laatste bewerking van het beeld om het voor het eindgebruik gereed te maken. Maar denk ook aan het samenvoegen van verschillende werken of het plaatsen van een AI werk in een grotere context.

Met AI maak je (ongemerkt) inbreuk op auteursrecht

Het kan soms zo zijn dat je een eigen auteursrecht op jouw werk krijgt, omdat het voldoende origineel is, maar dat je er óók inbreuk mee maakt op rechten van derden, omdat hun werk erin terugkomt.

En als je iets hebt laten genereren dat in het geheel teveel lijkt op wat er al bestaat, dan is het natuurlijk in het geheel een inbreuk.

Dit kan zowel bewust gebeuren, omdat je in een prompt opdracht hebt gegeven om gebruik te maken van een specifiek werk, een bepaalde website te laten raadplegen, je zelf iets hebt geupload etc., maar het kan natuurlijk ook per ongeluk gebeuren. Het kan zijn dat jouw prompt vrij is van dat soort inbreukmakende opdrachten, maar dat de uitkomst toch teveel lijkt op wat er al bestaat. Daar ben jij al maker en gebruiker van de tool, of als publicerende partij van het eindproduct, uiteindelijk verantwoordelijk voor.

Gebruik je dus AI voor opdrachtgevers, dan is het verstandig over dit soort aansprakelijkheden afspraken te maken. Met name voor het geval je per ongeluk inbreuk maakt en dat niet zelf door hebt gehad.

Voor jezelf is dus altijd belangrijk om je risico in te calculeren en zo goed mogelijk te controleren of het eindresultaat mogelijk inbreuk maakt. Er zijn genoeg (AI) tools die je daar dan weer bij kunnen helpen.

Auteursrecht met AI: soms, maar niet altijd

Met AI kun je dus, naar mijn mening, wel degelijk een auteursrechtelijk beschermd werk maken, waar je als gebruiker van de AI tool het auteursrecht op krijgt. Zolang je er zelf maar genoeg voor gedaan hebt en voldoende creatieve keuzes hebt gemaakt.

Met een standaard prompt, waarbij de menselijke inspanning en creatieve keuzes dus niet zaten in het schrijven van de prompt, zal er later in het proces dus meer door jou gedaan moeten worden, als je auteursrecht wil krijgen op het eindresultaat.

AI als opdrachtnemer

In het auteursrecht kennen we het zogenaamde opdrachtgeversauteursrecht. De opdrachtgever wordt dan de fictieve maker en de auteursrechthebbende van het werk dat een ander feitelijk heeft uitgevoerd.

Daar bestaan wel criteria voor. Het moet namelijk ‘naar het ontwerp van een ander en onder diens leiding en toezicht’ zijn gemaakt. Ofwel: de opdrachtgever moet dus al een ontwerp hebben. Een soort schets, een duidelijke en concrete instructie, duidelijke kaders. Het moet veel meer zijn dan enkel een idee of een richting. En er moet wel nog sprake zijn van leiding en toezicht, waarmee dus ook nog eens invloed wordt uitgeoefend. Zo kan een opdrachtgever bijvoorbeeld tussentijds nog bijsturen.

Als je AI gebruikt kun je uiteraard ook tussentijds bijsturen. Vaak genoeg kun je immers een heel ‘gesprek’ voeren en zeggen wat er nog aan het resultaat veranderd moet worden.

Niet snel sprake van opdrachtgeversauteursrecht

Als het gaat om een opdracht van een mens aan een mens, wordt er echter niet snel van uitgegaan dat er voldoende sprake was van een ontwerp en voldoende inmenging. Die prompt moet dus vooraf wel al verdomd specifiek zijn, wil je het hiermee kunnen vergelijken.

Deze vergelijking is dus eigenlijk al niet meer zo interessant, omdat je voor het bepalen of je auteursrecht krijgt voor werk dat je met behulp van AI hebt gemaakt, aan minimaal net zulke strenge eisen moet voldoen.

Bewijs dat je auteursrechthebbende bent van AI-werk

In de basis is het in het auteursrecht zo dat we alleen op basis van het eindresultaat bepalen of er sprake is van een auteursrechtelijk beschermd werk. Regelmatig is de vraag gesteld of een werk wel aan alle criteria voldoet, maar minder vaak was de vraag of er wel voldoende sprake was van makerschap: menselijke inspanning en creatieve keuzes.

Endstra was geen maker

Dat was wel het geval bij de Endstra-tapes⁴, waarbij Willem Endstra zogenaamde ‘achterbankgesprekken’ met de politie voerde om zo informatie te leveren. Van die opnames zijn een transcript gemaakt en de geschoonde versie daarvan werd een boek. Dat boek zou inbreuk maken op het auteursrecht van (de erven van) Endstra. Er is lang over geprocedeerd, maar tot auteursrechtelijke bescherming kwam het niet.

“de vereisten die voor auteursrechtelijke bescherming van een vormgegeven geestelijke schepping gelden [zijn] laag, maar niettemin is er een drempel. Om van een werk in auteursrechtelijke zin te kunnen spreken moet, zoals uit de meergenoemde criteria voortvloeit, dat werk door zijn maker als coherente creatie zijn geconcipieerd. Het werk moet het resultaat zijn van enige, hoe gering dan ook, scheppende activiteit van de maker. Die eis kan ook worden afgeleid uit het nog steeds maatgevende standaardarrest uit 1946 waarin de Hoge Raad heeft uitgemaakt “dat alleen de vormgeving, die de uiting is van datgene, wat de maker tot zijn arbeid heeft bewogen, de bescherming van het auteursrecht geniet” (HR 28 juni 1946, NJ 1946, 712, Van Gelder/Van Rijn).“

Bewaar je proces als bewijs van makerschap

Je moet dus wel aan kunnen tonen dat er sprake was die scheppende activiteit. Je moet jouw inbreng kunnen bewijzen.

Als je de maker bent van het werk, ben je meestal namelijk ook de auteursrechthebbende.

Als je dus iets maakt waarvan je wil dat je daar het auteursrecht op hebt, moet je dus zorgen dat je bewijs hebt van jouw ‘scheppende arbeid’. Ofwel: bewaar je prompts en andere onderdelen van het ontwerpproces, door het te downloaden waar dat kan, of anders door tussentijds screenshots te maken en je proces goed te documenteren met data en tijdstippen en door de handelingen te omschrijven.

1. HR 30 mei 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC2153 r.o. 4.5.1 (Endstra Tapes)
2. HvJ EU C-05/08 r.o. 34 (Infopaq), C-310/17 r.o. 36-40 (Levola Hengelo), C-469/17 r.o. 19 (Funke Medien), C-683/17 r.o. 29-32 (Cofemel), C-833/18 r.o. 22-25 (Brompton Bicycle)
3. Zie bijvoorbeeld ‘Bescherming van AI-output: modellenrecht to the rescue?’ B916692
4. HR 30 mei 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC2153