Hoe krijg ik auteursrecht op een gesprek?
Soms zeg je gekke dingen of juist heel mooie en dan zou je dat eigenlijk willen beschermen door het auteursrecht. Je kunt heel veel door het auteursrecht beschermen, maar dan moet er wel sprake zijn van een werk. Door de jaren heen heeft de rechter steeds meer uitspraken gedaan over het werkbegrip.
In 2006 werd het boek ‘De Endstra Tapes‘ uitgegeven. Een boek dat eigenlijk alleen de uitgewerkte versie van de zogenaamde achterbankgesprekken bevat. Geen wijzigingen of creatieve keuzes van de schrijvers. Maar familie van Endstra stond dit niet aan en wilden verdere verkoop van het boek tegenhouden, onder meer met een beroep op auteursrecht. Volgens hen had Endstra auteursrecht op zijn uitgesproken tekst en maakte het boek daar inbreuk zo. Na jaren procederen is er een definitieve uitspraak.
Werk
Het moet een werk zijn van letterkunde, wetenschap of kunst. De wet geeft een lijst, maar die is niet limitatief. Dat wil zeggen dat ook werken die niet in de lijst staan door auteursrecht beschermd kunnen worden. De vraag is of de gesprekken van Endstra een werk zijn.
Belangrijk is er bij het maken van het werk creatieve keuzes zijn gemaakt. Daarnaast moet het zo zijn dat het niet zo eenvoudig, standaard of zoals in de rechtspraak ook gezegd wordt ‘niet zo banaal en triviaal’ zijn dat er geen auteursrecht op kan rusten. Denk bijvoorbeeld aan teksten of foto’s die zo standaard zijn dat twee (of meer) personen los van elkaar hetzelfde kunnen maken. Veel zaken kun je bijvoorbeeld maar op één manier uitleggen en veel productfoto’s uit de studio zullen er ook buiten vallen.
Daarnaast is er de toets of het werk een eigen en oorspronkelijk karakter heeft en het stempel van de maker draagt. Dat oorspronkelijke karakter ziet op een vorm van nieuwheid van het werk en dat het niet ontleend mag zijn aan een ander werk. Het persoonlijk stempel klinkt alsof je aan een werk zou moeten herkennen wie de maker is. Zo ver gaat het gelukkig niet. Het betekent wel dat er creatieve keuzes gemaakt moeten zijn bij het maken van het werk. Bij alles wat je doet maak je, bewust of onbewust, keuzes. Dat zijn echter niet altijd creatieve keuzes.
LawStories in je mailbox?
Gesprekken
Kan er op een gesprek auteursrecht rusten? In het geval van Endstra was de vraag alleen nog of er sprake was van een persoonlijk stempel. Waren er creatieve keuzes gemaakt?
De familie van Endstra benadrukte dat Endstra keuzes maakte met betrekking tot de inhoud en dat hij onalledaagse uitdrukkingen gebruikte. Creatieve keuzes, vinden zij.
Maar het auteursrecht beschermt niet de inhoud, het beschermt geen feiten. Auteursrecht beschermt de vormgeving. Hoe vertel je iets of hoe schrijf je iets op. Vraag mensen maar eens een zelfde voorwerp te fotograferen. Grote kans dat daar heel verschillende beelden uit komen. Of vraag mensen een verhaaltje te schrijven over een bepaald onderwerp en een verplichte rode lijn, toch komen daar erg verschillende verhalen uit. Die onderwerpen worden (dus) niet door het auteursrecht beschermd, maar de vorm wel. De keuzes die Endstra maakte in welke informatie hij los wilde laten, zijn daardoor niet beschermd. Maar zijn onalledaagse uitdrukkingen dan? Die kwamen wel voor in het gesprek, maar het gesprek was uiteraard geen aaneenrijging van onalledaagse uitdrukkingen. Die paar uitdrukkingen maken het gesprek als geheel nog niet een auteursrechtelijk beschermd werk.
Daarnaast vond de familie Endstra dat het gesprek niet zoiets was als een notitie in een dagboek of een mondelinge voordracht. Het lijkt alsof ze daar mee wilden benadrukken dat ook werken van slechte kwaliteit wel voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen. Maar, zo oordeelde de rechter, in die situaties worden creatieve keuzes gemaakt. Een gewoon gesprek, met meestal zeer gebrekkige zinsbouw, is banaal en triviaal te noemen. Daardoor ontbreekt het persoonlijk stempel.
Dus geen auteursrecht op de gesprekken van Endstra of andere gesprekken. Tenzij de gesprekken natuurlijk in scène zijn gezet.
Kromme Zinnen
Op Twitter zei Pierre Spaninks: “Als er op kromme zinnen geen auteursrecht zou kunnen bestaan, was de helft van de moderne NL literatuur vogelvrij.” Dat was zijn reactie op het arrest over de Endstra Tapes. Maar zo heet wordt de soep niet gegeten.
Het gaat er niet alleen om dat de zinnen niet altijd correct Nederlands zijn, dat ze krom of onaf zijn, maar dat ze banaal en triviaal zijn. Dat de zinnen onnavolgbaar zijn wanneer je ze op papier leest, draagt wel bij aan die banaliteit van de zinnen. Zinnen die wel correct en af zijn, kunnen nog steeds banaal zijn.
Dagboeken, voordrachten, literatuur, B-films, ze hoeven allemaal niet onder deze uitspraak te leiden. Al is het maar omdat de makers daarvan nog veel beter nadenken over hoe ze iets opschrijven. Ze denken na over de vormgeving van de inhoud. Die vormgeving zal daardoor mogelijk het banale overstijgen. Gooi je dagboek dus nog maar niet weg.
Lees ook:
– Auteursrecht: Creative Commons
– Auteursrecht: Een stijl kun je niet beschermen
– Auteursrecht: Naamsvermelding
– Auteursrecht of Merk?
– Workshop Auteursrecht
