Auteursrecht: hoe meer je eist, hoe meer je te verliezen hebt?
Onlangs deed de kantonrechter van de Rechtbank Amsterdam een uitspraak die afwijkt van lijn zoals die de laatste jaren lijkt te zijn. Inbreuk op het auteursrecht van de fotograaf werd vastgesteld, maar de gevorderde schadevergoeding zou te hoog zijn, er werd geen bedrag toegewezen voor het ontbreken van naamsvermelding en de proceskostenvergoeding werd zo sterk gematigd dat alleen het liquidatietarief overbleef.
Foto’s zonder toestemming gepubliceerd
De fotograaf is een professioneel fotograaf. Zonder toestemming werden vier foto’s van een actrice, waarop fotograaf het auteursrecht heeft, geplaatst op glmrr.com door Pixfund. Onderaan het korte artikel met de foto’s staat nog
“Bronnen Photography [naam actrice], instagram.com”
Een van de foto’s is bovendien op het twitteraccount van glmrr gepubliceerd.
LawStories in je mailbox?
Geen citaatrecht
De foto’s zijn gebruikt met bronvermelding. Er wordt verwezen naar het instagramaccount van de actrice, die de foto’s daar zelf gedeeld heeft. De foto’s staan hier echter niet in dienst van de tekst. De foto’s maken geen ondergeschikt deel uit van de publicatie.
“In dit geval is immers de bij de foto’s gepubliceerde tekst ondergeschikt aan de afbeeldingen.” (r.o. 4.4)
Er is daarom niet voldaan aan de vijf criteria voor een citaat.
Geen naamsvermelding
Er is geen sprake van naamsvermelding. Dit levert een inbreuk op het persoonlijkheidsrecht op. De kantonrechter erkent op zich wel dat er voor het ontbreken daarvan schadevergoeding gevorderd kan worden, maar vindt dat deze schade onvoldoende onderbouwd is. De kantonrechter kent daarom helemaal geen schadevergoeding toe voor het ontbreken van naamsvermelding.
Overigens zou het plaatsen van naamsvermelding nog niet genoeg zijn. Er is dan nog steeds sprake van een inbreuk op auteursrecht.
Ook onbewust schenden van auteursrecht maakt schadeplichtig
Door het zonder toestemming en zonder naamsvermelding publiceren van de foto’s, heeft Pixfund inbreuk gemaakt op de auteursrechten en persoonlijkheidsrechten van de fotograaf.
“Het door Pixfund gestelde ontbreken van kwade opzet doet daar niets aan af. Ook het onbewust schenden van het auteursrecht komt voor rekening en risico van de inbreukmaker.” (r.o. 4.2)
Of je dus bewust of expres inbreuk hebt gemaakt of dat je dacht dat je het allemaal wel goed deed, maakt dus niet uit. Inbreuk = inbreuk. Dat wordt objectief beoordeeld. Anders kan immers iedereen wel zeggen dat ze het niet expres gedaan hebben om zo onder het betalen van schadevergoeding uit te komen. Ook het in klein formaat publiceren van de foto’s maakt niet dat er geen schade zou zijn.
Auteursrechtsmoesjes: Instagram
Ah, daar is ie weer hoor! Instagram. De actrice had de foto’s ook op haar eigen instagramaccount gedeeld. Volgens Pixfund mochten ze daarom de foto’s verder gratis en zonder toestemming gebruiken. Dat dit niet waar is, weten jullie natuurlijk al lang. Ook de kantonrechter maakt korte metten met dit auteursrechtsmoesje:
“Tenslotte maakt het feit dat [actrice] de foto’s op haar Istagram-account heeft gepubliceerd niet dat het daardoor Pixfund vrij stond om zonder toestemming van de auteursrechthebbende ( [eiser] ) de foto’s op haar website te plaatsen.”
Schadevergoeding volgens licentievergoeding
De fotograaf heeft facturen laten zien waarbij hij €500,- vraagt aan mensen die al inbreuk hebben gemaakt. Dit is zijn tarief wanneer er zonder toestemming vooraf gebruik gemaakt wordt van zijn foto’s. Volgens de kantonrechter toont de fotograaf hiermee niet aan wat zijn normale licentievergoeding is wanneer er wel vooraf toestemming zou zijn gevraagd. Volgens de kantonrechter kan alleen het bedrag dat vooraf zou zijn gevraagd, de schade zijn.
De fotograaf haakt daarom maar aan bij de tarieven van Stichting FotoAnoniem en dat wordt door de kantonrechter geaccepteerd. De fotograaf krijgt daarom voor de vier foto’s elk €250,-, in totaal dus €1000,-.
Waarom er voor het gebruik van de foto op Twitter geen vergoeding is toegekend is blijkt niet uit het vonnis. Wellicht dat er niet gevraagd is om een vergoeding hiervoor.
Eigen tarievenlijst of FotoAnoniem
Als fotograaf moet je dus aan kunnen tonen welke tarieven je normaal gesproken voor dergelijk gebruik zou hanteren. Geen facturen overleggen voor vergoedingen die je achteraf vraagt, maar juist wat je vooraf vraagt. Zorg in elk geval dat je vooraf over die tarieven nadenkt en een tarievenlijst op je website publiceert. Als je die niet hebt, kun je in principe dus alsnog aansluiten bij FotoAnoniem. Ook kun je met de tarieven van FotoAnoniem aantonen hoe redelijk en marktconform je eigen tarieven zijn.
Geen volledige proceskostenvergoeding
In het geval van een rechtszaak rondom intellectuele eigendom, kan er op basis van artikel 1019h Rechtsvordering volledige proceskostenveroordeling gevorderd worden. De winnende partij krijgt dan van de wederpartij alle proceskosten vergoed. Dit is wel gelimiteerd. Maar als de rechter de gevraagde vergoeding alsnog te hoog vindt, mag de rechter dit bedrag matigen. Omdat de door de kantonrechter toegewezen schadevergoeding veel lager is dan wat is gevorderd en omdat de schade een beperkte omvang heeft, wil de kantonrechter niet volgens artikel 1019h Rv proceskosten toewijzen, maar haakt de kantonrechter aan bij het normale liquidatietarief. Van de €5.839,69 ex btw krijgt de fotograaf maar €517,19 vergoed.
Onjuiste beslissing?
Dat de schade maar een beperkte omvang heeft, is naar mijn idee geen juist argument om de proceskostenveroordeling (zo sterk) te matigen. De regeling van art. 1019h Rv is er immers nu juist zodat bij een inbreuk op intellectueel eigendomsrecht juist wel geprocedeerd kan worden. Anders zouden makers nooit meer kunnen procederen, omdat hun licentietarieven te laag zijn en daarmee de schade altijd beperkt zal zijn, waardoor de proceskosten altijd hoger uit zouden vallen dan wat er te halen valt. Dat ontneemt de maker feitelijk de mogelijkheid om zijn/haar recht te handhaven.
Het is niet ongebruikelijk dat als je overdreven veel eist (waarvan je vooraf ook wel weet dat het niet haalbaar, niet eerlijk, niet rechtmatig is of hoe je het ook wil noemen) en je dus maar deels in het gelijk gesteld wordt, dat de proceskosten geheel gecompenseerd worden, waardoor elke partij zijn eigen proceskosten moet dragen. Matigen was in dit geval ook niet onredelijk. De onderbouwing klopt naar mijn mening vooral niet. Het zou niet uit moeten maken hoe welke omvang de schade heeft. Een juiste onderbouwing zou eenvoudigweg zijn geweest dat de eisende partij maar deels in het gelijk wordt gesteld (dat de vordering maar deels wordt toegewezen) en daarom de proceskosten gematigd of gecompenseerd worden.
FotoAnoniem en DuPho
De laatste paar jaar lijken kantonrechters juist niet alleen de tarieven van FotoAnoniem te gebruiken wanneer de schade lastig te bepalen is, maar accepteren ze ook de toepassing van de algemene voorwaarden van DuPho. Er is weliswaar geen overeenkomst, waardoor de voorwaarden niet van toepassing zijn, maar de toetsing is wat het tarief zou zijn als er vooraf wel toestemming gevraagd zou zijn. Kantonrechters nemen dan aan dat de algemene voorwaarden van DuPho veel gebruikt worden en dus marktconform zijn. Daar staat een boetebeding in voor het geval er niet aan de licentievoorwaarden, zoals het vermelden van een naam en het niet wijzigen van een werk, wordt voldaan. Hierdoor wordt er naast de licentievergoeding, die na toestemming betaald zou worden, ook een vergoeding gerekend voor verdere inbreuken op auteursrecht en persoonlijkheidsrechten. Deze uitspraak wijkt daarom sterk af van de huidige lijn van jurisprudentie.
