Wie mag een portretfoto gebruiken?
Stel, een website, krant, tijdschrift of zoiets wil graag een interview met jou publiceren. Ze sturen zelf wel even een fotograaf, want dan past het bij de andere interviews of ze willen ook graag wat sfeerfoto’s of zoiets. De foto’s zijn mooi geworden en jij wil er wel een voor je eigen website, LinkedIn profiel of zoiets dergelijks. Je weet inmiddels dat je wel toestemming moet vragen aan de fotograaf. Dat doe je en je krijgt het antwoord dat je dan wel moet betalen. Mag dat wel?
Is het normaal dat als een fotograaf in opdracht van een krant foto's van je maakt, je daarna voor gebruik van die foto's moet betalen? #dtv
— Michelle (@Fashiorexia) December 19, 2016
Fotograaf is auteursrechthebbende
Of er nou wel of niet een opdracht is gegeven voor het maken van die portretfoto en wie die opdracht dan heeft gegeven, maakt in de meeste gevallen niet uit voor de vraag wie de auteursrechthebbende is. Het maakt zelfs helemaal niet uit wie er op die foto staat. Het uitgangspunt is dat de maker van de foto de auteursrechthebbende is. Dat kan in sommige gevallen wel anders zijn, maar daar hebben we het nog wel eens over. Laten we er voor het gemak van uitgaan dat de fotograaf de maker en auteursrechthebbende van de foto is.
LawStories in je mailbox?
Verbodsrecht
Dat auteursrecht is een verbodsrecht. Je mag een ander verbieden het werk openbaar te maken of te verveelvoudigen. Als de fotograaf de foto maakte in opdracht van de krant, is het logisch dat de krant, tot op zekere hoogte, die foto mag openbaar maken en verveelvoudigen. Zou anders tamelijk nutteloos zijn geweest om die foto’s te laten maken. Hoe vaak die foto dan gepubliceerd mag worden en of er nog gezellig wat aan bewerkt mag worden, dat moeten de krant en de fotograaf wel nog goed afspreken natuurlijk. Verder kan de fotograaf dus iedereen verbieden de foto openbaar te maken of te verveelvoudigen: verbieden om te gebruiken dus.
Portretrecht
Het portretrecht geeft wel enige rechten die het auteursrecht daardoor wat beperken. Als de geportretteerde eenmaal een exemplaar heeft van het portret, mag de geportretteerde dit portret wel voor zichzelf verveelvoudigen. Kopiëren dus. Mooi groot aan de muur achter het bureau hangen bijvoorbeeld. Maar het portret mag nog niet zomaar openbaar gemaakt worden. Gebruiken voor een social media account of op de website mag dus niet.
Fotoportret in nieuwsblad of tijdschrift
Een portretfoto mag, mits met toestemming van de geportretteerde zelf, wel gepubliceerd worden in een nieuwsblad of tijdschrift. Daar moet dan wel verplicht de naam van de fotograaf bij vermeld worden. Ik zou zeggen dat deze uitzondering ook geldt voor publicaties op websites die vergelijkbaar zijn met publicaties in papieren kranten en tijdschriften. Hier is dus geen toestemming van de fotograaf voor nodig. Aan de andere kant is de fotograaf overigens ook niet verplicht om een goed bestand aan te leveren voor die publicatie. Dus als de geportretteerde of het tijdschrift of nieuwsblad niet over een geschikt bestand beschikt voor de publicatie, dan kunnen ze niet publiceren.
Toestemming
Dat verbodsrecht wil natuurlijk net zo goed zeggen dat de auteursrechthebbende kan bepalen wie en hoe het werk dan wel gebruikt mag worden. Score! Even vragen en klaar is Kees. De meeste fotografen zullen er geen probleem mee hebben als de foto door de geportretteerde gebruikt wordt voor bijvoorbeeld social media profielen. Wat ze natuurlijk wel willen voorkomen is dat de foto ook voor andere interviews en publicaties gebruikt wordt. Daar had de fotograaf anders immers wellicht nog een extra opdracht uit kunnen halen of de fotograaf had daar gewoon nog een licentievergoeding voor gekregen kunnen hebben. Soms is de afspraak dat een foto exclusief voor een bepaalde titel gemaakt wordt. Dan kan de fotograaf aan de geportretteerde niet eens meer toestemming geven voor gebruik.
Vergoeding voor gebruik
Kijk, een fotograaf is ook maar een mens en ondernemer. Moet ook ergens zijn geld vandaan zien te toveren. De vergoedingen worden steeds lager, de marges kleiner dus de ruimte om iets weg te geven waar anders nog geld aan verdiend had kunnen worden wordt ook kleiner. Een fotograaf mag gewoon een vergoeding vragen voor het gebruik van een foto. Dat wordt meestal een licentievergoeding genoemd. Er wordt dan meteen afgesproken hoe het werk gebruikt mag worden. Dat veel fotografen naar geportretteerden toe nog coulant zijn en ze vaak het portret gratis laten gebruiken, wil nog niet zeggen dat de geportretteerde het recht zou hebben op het gratis gebruik van die foto.
Maar ik sta toch zelf op die foto?
Dat jij op die foto staat geeft je dus wel enkele rechten, maar het geeft je geen ongelimiteerd recht om de portretfoto openbaar te maken. Je mag hem, als je de foto toch al hebt, wel gratis voor jezelf verveelvoudigen en kranten en tijdschriften mogen de portretfoto gratis publiceren als de naam van de fotograaf er maar bij staat, maar voor al het andere gebruik is in de basis toestemming nodig en mag de fotograaf dus ook om een vergoeding vragen.
