Recht op Straatfotografie

Waar mag je fotograferen?

In de basis: overal. Vooral op de openbare weg en in publieke ruimten. Tenzij er beperkingen gelden.

Zo kunnen er ruimtes zijn die in principe publiek toegankelijk zijn, zoals treinstations of een festivalterrein. Maar daar kunnen wel huisregels gelden. Je mag ook niet ergens naar binnen fotograferen. Dan is het heimelijk, en dat is zelfs een strafbaar feit.

Ook moet je altijd rekening houden met de privacy van personen.

Wat mag je wél fotograferen?

Hier geldt ook weer: alles en iedereen, tenzij er sprake is van een uitzondering.

Auteursrecht geldt bovendien tot 70 jaar na het overlijden van de maker. Op oude gebouwen en oude kunst rust dus geen auteursrecht meer.

Verder mag iets wel ‘per ongeluk’ gefotografeerd worden, wanneer het slechts een klein onderdeel is van de foto. Dat noemen we incidentele verwerking.

Iets op straat fotograferen dat bedoeld is om daar permanent te blijven, mag je in principe ook fotograferen. Veel mensen noemen dit de panoramavrijheid. Let op: deze uitzondering geldt niet in alle (Europese) landen.

Wat mag je niet fotograferen?

Bij het fotograferen van personen moet je rekening houden met hun privacy en portretrecht.

Ook auteursrecht speelt op straat een rol. Denk aan tijdelijke kunst, graffiti, affiches, etalages.

Straatfotografie en privacy

Privacy is een breed begrip en gaat dus veel verder dan alleen persoonsgegevens. Privacy is ook het recht op een privéleven en het recht om met rust gelaten te worden. Daarom heb je zelfs op openbare plaatsen privacy.

Nou ja, misschien niet wanneer je je pontificaal tentoonstelt, maar wel wanneer je in een hoekje van het Vondelpark loopt.

Per saldo gaat het om de belangenafweging tussen jouw belang als fotograaf, jouw recht op vrijheid van meningsuiting en het belang van de geportretteerde, zoals het recht op privacy.

Let vooral bij het publiceren (op social media) van de portretten goed op in welke context je deze plaatst. Dat kan namelijk in de belangenafweging zorgen voor de doorslag naar het belang van de geportretteerde.

Vragen straatfotografen toestemming?

Straatfotografen zijn niet verplicht om toestemming te vragen voor ze iemand fotograferen. Tenminste, meestal niet.

Toestemming vragen is nodig wanneer iemand in een privésetting wordt gefotografeerd. Dus op een locatie die heel privé is of in een situatie of houding die erg privé is.

Toestemming leg je bij voorkeur vast in een quitclaim, zodat zowel fotograaf als geportretteerde weten waar ze aan toe zijn.

Portretrecht in België

In België wordt portretrecht ook wel recht op afbeelding genoemd. Naar Belgisch recht is er pas sprake van een portret wanneer dat ‘gericht’ is gemaakt. Bijvoorbeeld wanneer iemand heeft geposeerd of wanneer je specifiek van een bepaald persoon een foto hebt willen maken. Iemand die ‘per ongeluk’ of in de achtergrond op de foto staat en die dus niet het onderwerp van de foto is, zal daarom niet altijd een recht op afbeelding hebben.

De AVG en de grondrechten uit het EVRM, waaronder recht op privacy, gelden in Nederland en België en de rest van Europa hetzelfde.

Straatfotografie en merkenrecht

Bij het merkenrecht gaat het om de manier waarop je het merk gebruikt. Doe je dat om op basis van het merk geld te verdienen? Dan mag het niet. Fotografeer je het echter op een meer kunstzinnige manier, of vanwege journalistiek of om er een politiek statement mee te maken, dan mag het vaak weer wel.

Straatfotografie is veelzijdig

Bij straatfotografie heb je dus te maken met vele verschillende onderdelen van het auteursrecht én van het portretrecht. En dan kunnen strafrecht en het merkenrecht ook nog een rol spelen.

Belangrijk is vooral om de regels te kennen, zodat je weet wat de ondergrens is. Door jouw ethiek hanteer je wellicht hogere maatstaven of wil je juist juridisch risico nemen en grenzen opzoeken of over gaan.

Lees ook:

• Mag je nog fotograferen na de AVG?
• 1500 euro wegens schending portretrecht door de Volkskrant
• Van wie heb je toestemming nodig om een foto te publiceren?