€1500 wegens schending portretrecht door de Volkskrant

Portretrecht

In het portretrecht moet er onderscheid gemaakt worden tussen portretten die in opdracht van de geportretteerde zijn gemaakt en portretten die niet in opdracht zijn gemaakt. Daar hoef je hier niet naar te raden: dit portret was duidelijk niet in opdracht van de geportretteerde gemaakt. Wel in opdracht van de Volkskrant natuurlijk, maar dat doet er in dit geval niet toe.

Geportretteerden hebben geen vetorecht. Dat ze het soms niet leuk vinden om op de foto gezet te worden en om die foto vervolgens ergens gepubliceerd te zien, maakt nog niet dat ze die publicatie kunnen verbieden of recht hebben op schadevergoeding. De geportretteerde moet een redelijk belang hebben. Of er sprake is van een redelijk belang is altijd afhankelijk van de belangenafweging, te beginnen bij het belang van de geportretteerde.

In dit geval heeft de geportretteerde het belang om niet geassocieerd te worden met terroristische activiteiten. Daar heeft hij helaas zijn uiterlijk al niet in mee. Maar in dit geval speelt er meer een rol. Bijvoorbeeld het relatief grote aantal personen van de politie en marechaussee die ook op die foto staan, terwijl er geen andere burgerauto’s te zien waren. Vervolgens wordt de associatie versterkt door de tekst ‘Is Schiphol nog veilig?’. De rechter schreef daar het volgende over op:

“In dit geval is sprake van een foto die – met name gezien de tekst “Is Schiphol nog veilig?”, die in grote letters door de foto is afgedrukt – sterk geassocieerd kan worden met onveiligheid op de luchthaven Schiphol. Dit wordt versterkt door het beeld van de marechaussee en van de twee militairen op de achtergrond, allen in gevechtstenue en zwaarbewapend.”
(…)
” (…) maar door het plaatsen van zijn portret bij deze tekst wordt op zijn minst de suggestie gewekt dat [eiser] iets te maken heeft met de kwestie of Schiphol nog wel veilig is. Nu het hier een ernstige kwestie betreft die de gemoederen in negatieve zin bezighoudt, stelt [eiser] zich terecht op het standpunt dat publicatie van zijn foto bij deze tekst inbreuk maakt op zijn persoonlijke levenssfeer, te meer nu het hier gaat om een paginabrede foto, waarop hij duidelijk herkenbaar is en die op de voorpagina van een landelijk dagblad is afgedrukt.”

Vrijheid van meningsuiting

De Volkskrant is natuurlijk niet rechteloos. Zij hebben het recht op vrijheid van meningsuiting en fungeren als zogenaamde ‘public watchdog’, waarbij ze soms lastige situaties ter discussie moeten stellen. Juist zij kunnen zorgen voor maatschappelijke discussie. Zoals in dit artikel, anders dan de tekst op de foto deed vermoeden, naar mijn mening, de discussie aan de kaak werd gesteld of de getroffen maatregelen bij Schiphol eigenlijk wel zin hadden. Het was naar mijn idee ook een prima artikel, maar daar gaat het hier niet over. De vraag is ook niet of ze dit onderwerp hadden mogen aansnijden, maar of ze het wel op de ze manier, dus met deze foto en met deze tekst eroverheen, groot op de voorpagina van De Volkskrant hadden mogen publiceren.

Daarover zegt de rechter het volgende:
“Het staat De Volkskrant zoals gezegd vrij de werkelijkheid dat bij dergelijke controles personen met een moslim-achtig uiterlijk eruit worden gepikt weer te geven. Het was echter niet noodzakelijk om [eiser] voor dit doel herkenbaar af te beelden.”

Zoals ik in mijn eerdere blogpost al heb uitgelegd en ook al aan Een Vandaag vertelde, is het niet per sé de foto alleen die een probleem oplevert. Als dit een realistische weergave van de situatie is, hadden ze de foto best mogen gebruiken. Een van de opties zou inderdaad geweest zijn om de geportretteerde onherkenbaar te maken. Dan is er geen sprake meer van een portret. Maar dat staat natuurlijk niet zo mooi. Een andere optie zou geweest zijn om deze foto wel bij het artikel zelf te plaatsen, waar nog meer foto’s te vinden waren. Natuurlijk zonder de tekst ‘Is Schiphol nog veilig?’. Op de voorpagina had dan een van de foto’s kunnen staan die nu wel bij het artikel zelf stonden. Bijvoorbeeld een foto van politie en marechaussee.

Belangenafweging

Na te weten wat de belangen van de geportretteerde en die van de Volkskrant zijn, moeten we die belangen tegen elkaar afwegen. Het zijn allebei grondrechten, dus we kunnen niet vooraf zeggen dat het ene recht zwaarder weegt dan het andere. Dat hangt echt af van de afweging.

Het is van groot belang dat de Volkskrant deze situatie aan de kaak kon stellen. Maar dat geeft de krant daarin nog geen onbegrensde mogelijkheden. Het gaat hier helaas ook niet om een onschuldige foto in een onschuldige context. Omdat het belang van de Volkskrant ook gewaarborgd had kunnen worden met een andere foto, een onherkenbaar persoon in de auto of met een andere tekst over de foto heen, weegt in dit geval het belang van de geportretteerde zwaarder dan dat van de Volkskrant.

Volgens de rechter:
“De slotsom is dat het belang van [eiser] bij bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer zwaarder weegt dan de belangen van De Volkskrant bij persvrijheid en vrijheid van meningsuiting.”

Schadevergoeding

Geportretteerde heeft volgens de rechter recht op een (voorschot) schadevergoeding van €1500,-:
“Zoals hiervoor overwogen is hij door zijn omgeving veelal in negatieve zin op de publicatie aangesproken, wat gevoelens van angst, verdriet en irritatie opwekt. Tegenover dit psychisch nadeel dient een vergoeding te staan.”

De rechter wijst vervolgens een voorschot van €1500,- toe. Omdat het hier ging om een kort geding, kunnen partijen alsnog een bodemprocedure voeren. Er is dan meer tijd om goed op alle feiten en omstandigheden in te gaan en een betere berekening te maken van de werkelijke schadevergoeding. De rechter geeft nu dit voorschot omdat het aannemelijk is dat de geportretteerde dit in de bodemprocedure ook zou krijgen. In theorie bestaat de kans dat in een bodemprocedure het bedrag verlaagt wordt, maar hij kan ook hetzelfde blijven of juist verhoogd worden.

Geen rectificatie

De rechter weist de eis om rectificatie af. Met name omdat een foto zelf niet valt te rectificeren en hooguit de indruk gerectificeerd zou kunnen worden. Volgens de rechter heeft hij daar onvoldoende belang bij, omdat de publiciteit voor zijn rechtszaak en voor dit vonnis, al wel genoeg recht zou trekken.

Persoonlijk ben ik van mening dat hij zelf heeft bijgedragen aan zijn ‘schade’, door de foto, zonder het achterliggende artikel notabene, te delen op Facebook en Twitter en wellicht nog elders, waardoor juist een grotere groep mensen zijn portret inclusief opschrift hebben gezien, dan als hij dit niet aan de grote klok zou hebben gehangen. Zelf dit vonnis verspreiden zal hem in die zin meer opleveren dan enkel een kleine rectificatie in de krant.

“Voor rectificatie is geen plaats. Aan (plaatsing van) de foto zelf valt weinig te rectificeren, hoogstens aan de verkeerde indruk die deze kan hebben gewekt. Die indruk is echter voornamelijk ontstaan in de omgeving van [eiser] , bij zijn familie, vrienden en bekenden en anderen die hem op de foto hebben herkend. Die zullen genoeg hebben aan dit vonnis en de publiciteit daarover. Bij een rectificatie daarnaast in de krant of op de website heeft [eiser] onvoldoende belang.”

Lees de uitspraak bij rechtspraak.nl

Lees ook:
– Portretrecht in de context van een onderschrift
– De Volkskrant over de zitting
– De Volkskrant over de uitspraak
– DWDD
– FunX