Portretrecht bij de intocht van Sinterklaas
Ik zou niet graag in haar schoenen staan. Gezellig met je kinderen naar dé Sinterklaasintocht. Op de een of andere manier kom je tussen de agenten terecht die zijn ingeschakeld om de pro- en anti- pieten groepen uit elkaar te houden. Bij die foto stel ik me voor dat ze tegen haar kinderen zegt: “Ga maar naar voren. Het is oké. Ik kom achter jullie aan.” Achter die politie blijkt een fotojournalist te staan. Klik-klik-klik-klik-klik. Het wordt dé foto die zou moeten laten zien hoe de intocht uit de hand is gelopen. Dat zelfs kinderen tussen die enge agenten in staan. De foto verscheen op de voorpagina van de Telegraaf en een dag later op de voorpagina van het AD. Kan deze moeder, die alleen maar haar kinderen de echte Sinterklaas wilde laten zien, hier iets tegen doen?
Foto’s ANP/Bas Czerwinski. Voorpagina’s via Martijn Kleppe.
Geen verklarend onderschrift
Bij de foto staat meestal helaas geen verklarend onderschrift. De foto wordt slechts gebruikt bij algemene artikelen over de intocht van Sinterklaas in Gouda. Wat daar dus precies aan de hand was, is mij niet duidelijk, al ben ik daar eigenlijk wel in geïnteresseerd. Bovendien zou dat de foto al dan niet relevant kunnen maken voor de artikelen die over de intocht gaan.
LawStories in je mailbox?
Het verhaal van de moeder op deze foto
Vandaag werd ik gebeld. De geportretteerde aan de telefoon. Ze vertelde me hoe het gegaan is. Dat ze gewoon met haar kinderen naar de intocht ging en per ongeluk tussen de demonstranten terecht was gekomen. Ze werden al snel opgemerkt door de politie die er voor zorgden dat ze vlot de demonstratie uit konden en weer richting intocht gingen. Dat de kinderen wat chagrijnig kijken, zegt ze, komt omdat ze al 2 uur in de regen hadden gestaan en de politie toch wel indruk op ze maakte. Maar ze waren niet bang en werden ook niet uitgescholden. Vijf minuten later zaten ze alweer aan de warme chocolademelk. “Het ergste vond ik dat ik mijn kinderen uit moest leggen dat er mensen tegen Zwarte Piet zijn.” Waarop haar jongste telg reageerde: “Je kunt wel tegen Zwarte Piet zijn, maar als je dan je schoen zet, krijg je er geen cadeautje in.”
Mag de portretfoto zomaar gebruikt worden?
Bij onschuldige foto’s is er meestal weinig aan de hand. Die foto’s mogen gebruikt worden. Het privacybelang of andere belangen van de geportretteerde wegen dan namelijk al snel niet meer op tegen de uitingsvrijheid en persvrijheid van de media. Zij moeten kunnen berichten over actualiteit en misstanden bijvoorbeeld. Zij zijn de ‘public watchdog’. Wat wij vanuit bijvoorbeeld de overheid en publieke instanties niet horen, kunnen zij alsnog over berichten, zodat we op de hoogte zijn.
Maar niet elke foto mag op elke wijze gebruikt worden. Er moet een afweging tussen het portretrecht en de vrijheid van meningsuiting plaatsvinden. Daarbij is mede van belang in welke context de foto gebruikt werd.
Portretrecht vs Persvrijheid – een belangenafweging
Het lastige in zo’n situatie is dat beide partijen een belang hebben.
De geportretteerde komt liever niet zo in het nieuws, laat staan op een voorpagina.
Voor de kranten is dit nieuws en geeft het een deel van die dag weer.
Wiens belang weegt zwaarder? Vele ouders zullen zeggen dat het (privacy)belang van de moeder met kinderen zwaarder weegt. Media zullen zeggen dat het recht op nieuwsgaring en uitingsvrijheid zwaarder weegt.
Van belang zijn het karakter van de foto en context waarin het geplaatst wordt.
Karakter van het portret
Het is een onschuldige foto. De moeder met de twee kinderen lopen tussen de agenten door. Het lijkt niet op een aanhouding of op begeleiding van de moeder door de agenten. Voor mij ziet het er uit als een moeder die zich met haar kinderen door een menigte probeert te wurmen, op zoek naar een geschikt plekje om te blijven staan, waar ze Sinterklaas ook nog kunnen zien.
Context van de foto
Het ANP zegt bij de foto: ‘Kinderen kijken naar de ongeregeldheden tijdens de intocht van Sinterklaas.’ De meeste media gebruiken de foto in algemene zin bij een artikel over de intocht van Sinterklaas in Gouda. Vaak zelfs zonder dit bijschrift. Een onschuldige context. En een nieuwsfeit. Er wordt hooguit de indruk gewekt dat de situatie op de foto ernstiger was, dan die werkelijk was. Dat maakt dat de moeder weinig tegen deze foto in deze context zal kunnen doen.
Niet altijd een onschuldige context
Dit is waarom je geen @PowNed moet kijken. Check hoe ze een foto stelen van @NOS en alles verdraaien pic.twitter.com/pd06bgUXXE
— Insayno (@Insayno) November 16, 2014
Bovenstaande foto van Hilaire Belloc, wordt op verschillende manieren gebruikt en ingezet. Dominique Weesie beweert dat het kindje op de foto, in sinterklaaspak, uitgemaakt zou worden voor rasist. Of dat waar is weet ik niet. Waarom hij dat zou weten ook niet. De foto is niet door hem gemaakt en ik geloof dat hij daar niet bij was. Het zou dus een onjuiste bewering kunnen zijn. De context is dan niet meer onschuldig, maar juist beschuldigend. Het belang van de geportretteerden gaat dan opeens veel zwaarder wegen. Nou is deze foto daar misschien niet het beste voorbeeld van, omdat er zo’n grote groep mensen op staat, niet iedereen herkenbaar is (als iemand onherkenbaar is, is er ook geen sprake van een portret) en de beschuldiging misschien wat te algemeen gesteld is, waardoor niet duidelijk is wie het dan gezegd zou hebben.
Met dank aan Martijn Kleppe, onderzoeker m.b.t. gebruik van (historisch) beeldmateriaal in nieuws.
Regel toestemming voor een fotopublicatie
Lees meer over portretrecht:
– Portretrecht bij straatinterviews
– Nieuwe Revu mocht foto’s Amalia niet publiceren
– Moeten TV Programma’s tweets blurren?
