Auteursrecht: Wie betaalt, bepaalt (niet)?
Wie betaalt, bepaalt. Toch? Ik hoor het vaak, van zowel opdrachtgevers als opdrachtgevers. Maar is dat wel waar? In feite is het zo dat jullie daar samen afspraken over moeten maken. Het is dus niet per definitie zo, dat opdrachtgever de auteursrechthebbende van een werk wordt, omdat hij/zij voor die opdracht heeft betaalt. Meestal juist niet. Maak dus goede afspraken onderling en vooral vooraf. Maar wat nou als die afspraken er niet zijn of deze onduidelijk zijn?
Creatieve Maker
In eerste instantie is de maker, de persoon die de creatieve arbeid heeft verricht, de auteursrechthebbende van het werk. Daarom is en blijft de schrijver van een boek ook de auteursrechthebbende, ondanks dat er een redacteur is geweest die wat aanpassingen gedaan heeft en misschien suggesties voor veranderingen heeft gedaan. Het blijft de schrijver die de belangrijkste creatieve arbeid heeft gedaan en daarom is de schrijver de maker en auteursrechthebbende van dat boek.
LawStories in je mailbox?
Onder leiding en toezicht
Als je in opdracht werkt, zal een opdrachtgever vaak aangeven wat hij of zij wil hebben. Er wordt een kader of richting gegeven. Zolang je als opdrachtnemer nog voldoende eigen inbreng hebt en voldoende eigen creatieve keuzes mag maken, ben je als opdrachtnemer ook maker en auteursrechthebbende.
Dat is pas anders wanneer je werk hebt moeten maken ‘onder leiding en toezicht’. Ofwel: er was nauwelijks ruimte voor eigen inbreng en in feite was je alleen maar de uitvoerder van een idee. Alsof je een ingesproken tekst uitwerkt en daarbij nog wat aanpassingen doet om er een goed lopend verhaal van te maken. Zinnen corrigeren, tussenkopjes toevoegen, etc. Of een opdrachtgever die niet slechts kaders geeft, maar heel erg precies is in wat hij/zij wil en je dat uit moet voeren, waarbij je vooral keuzes maakt om die uitvoering mogelijk te maken, maar je niets wezenlijks veranderd aan het idee van jouw opdrachtgever.
Als je onderling niets regelt, is in zo’n geval de opdrachtgever, die zorgde voor leiding en toezicht, de maker en auteursrechthebbende van het werk.
Rechtspersonen
Soms maak je werk over overheid of een bedrijf. De wet spreekt in dit geval van ‘een openbare instelling, een vereniging, stichting of vennootschap’. Ik verzamel dat voor het gemak onder de term rechtspersoon. Wanneer een rechtspersoon de eerste is die een werk openbaar maakt, onder eigen naam en zonder daar de naam van de individuele maker bij te noemen, wordt de rechtspersoon als auteursrechthebbende aangemerkt.
Mooi werk leveren aan zo’n rechtspersoon als opdrachtgever kan dus wat risicovol zijn, als je daar geen afspraken over maakt. Je zou er ofwel voor moeten zorgen dat je eerst zelf het werk openbaar maakt, bijvoorbeeld door het in je portfolio op je website te plaatsen of je moet goede afspraken maken met je opdrachtgever. Dat kan al in de offertefase, in de algemene voorwaarden of in een contract. Bij voorkeur in elk geval voor je het werk levert, want anders ben je misschien al te laat.
Wie betaalt, bepaalt
Het is dus absoluut niet zo dat wie betaalt, ook bepaalt. Werk je voor particulieren/consumenten dan mogen zij dus absoluut niet zomaar met jouw werk doen, wat zij willen. Ze zijn tenslotte geen rechtspersoon en meestal geven ze een vrij ruime opdracht voor ‘een goed portret’ of ‘een mooi gedicht met dat en dat thema’. Geen leiding en toezicht dus. Ookal heeft deze persoon betaald voor het werk, het blijft het werk van de maker en als auteursrechthebbende is de maker de persoon die mag bepalen wat er met het werk mag gebeuren.
Kortom: maak vooraf gewoon goede en duidelijke afspraken. Probeer even in de schoenen te staan van de ander door je af te vragen wat die persoon met het werk zou willen doen. Doe aan verwachtingen management.
Lees ook:
– Mag ik een blog vertalen?
– Stylisten hebben ook auteursrecht
– Auteursrecht: Rijdende Rechter en de fotoshoot
