Portretrecht: Kun je nog onder een quitclaim uit?
Een quitclaim is een contract. Dat is dus iets anders dan toestemming volgens de AVG. Zomaar het contract verbreken kan niet. Of toch wel?
Wat hebben Nicol Kremers, de onbekende Leroy, een naakte Phil Bloom, Houllebecq die seks heeft voor OnlyFans en een kunstfilm en Emile Ratelband met elkaar gemeen? Ze tekenden allen een quitclaim, waar ze later (gedeeltelijk) spijt van kregen.
In dit artikel:
- Nicol Kremers wil uit Massa is Kassa verwijderd worden
- Toestemming voor TV programma Loverboys
- Phil Bloom gaf toestemming voor publicatie naaktportret
- Emile Ratelband gaf bijna onbeperkte toestemming
- Houllebecq tekende release form voor seksfilm
- Quitclaim
- Welke afspraken maak je in een quitclaim?
Juicy: Nicol Kremers wil uit Massa is Kassa verwijderd worden
Volgens het AD en Mediacourant zou Nicol Kremers, de ex van Peter Gillis, uit het lopende seizoen van Massa is Kassa gehaald willen worden. Maar mogelijk is er ook een quitclaim getekend. Kan zij dan nog eisen dat ze buiten de serie gehouden wordt?
Seizoen 10 begon er al mee dat Nicol Kremers en Peter Gillis uit elkaar waren. Nicol verschijnt zelf dus al niet meer in de serie. Wel wordt er nog over haar gesproken, is ze in beeld wanneer oud marketingmateriaal waarop ze te zien is, vervangen moet worden en wordt soms nog archiefbeeld ingezet.
De vraag is dus of het gaat om seizoen 10. De kans dat ze daarvoor een quitclaim heeft getekend lijkt me klein. Ze doet immers in principe niet meer aan de serie mee. Maar mogelijk is er wel een quitclaim getekend voor het gemaakte beeld dat nu archiefbeeld is. Herhalingen van oude afleveringen moet je accepteren, maar ook (op)nieuw gebruik in latere afleveringen?
Zonder quitclaim komt het neer op de ‘gewone’ belangenafweging tussen de vrijheid van meningsuiting van de makers van de serie en het recht op privéleven en eer en goede naam van Nicol Kremers. Wat er precies wordt uitgezonden speelt een grote rol in het bepalen in wiens voordeel de afweging uitvalt.
Is er wel een quitclaim getekend, dan kan Nicol Kremers daar niet zomaar meer onderuit. Het is een contract. Dat moet uiteraard specifiek genoeg zijn. Ziet dat alleen op de seizoenen waar ze voor getekend heeft en de herhaling daarvan of ook op gebruik in andere seizoenen en wellicht andere televisieprogramma’s?
Toch zit er nog een addertje onder het gras. Als de quitclaim duidelijk genoeg was en is getekend voordat de relatie met Peter Gillis was verbroken, is er mogelijk sprake van dermate veranderde omstandigheden, dat het toch redelijk van haar is te verlangen dat ze niet meer in de serie voorkomt. Er loopt namelijk nog een strafzaak tegen Peter Gillis, omdat hij Nicol Kremers mishandeld zou hebben. In dat geval is de toestemming in de quitclaim minder belangrijk geworden en gaat de belangenafweging een grotere rol spelen.
LawStories in je mailbox?
Toestemming voor TV programma Loverboys
In het BNN TV programma Loverboys uit 2012, wilde Leroy graag zijn ex terug. De ex van Leroy had niet zo’n zin in dat programma. Leroy kwam er later ook op terug, maar hij had een quitclaim getekend. Kon hij nog onder die quitclaim uit?
In het BNN programma Loverboys proberen Dennis en Valerio gebroken relaties weer nieuw leven in te blazen. Zo ook de relatie tussen Leroy en zijn ex.
De ex wilde echter liever niet aan de uitzending meewerken. Daarover startte zij een kort geding1, dat ze verloor, omdat BNN al had beloofd haar naam en woonplaats al niet meer zouden noemen en gemaakte beelden al zouden vervangen voor een reconstructie.
Maar ook Leroy zag de uitzending niet meer zitten. Hij tekende echter een quitclaim van Endemol. Daar heeft de voorzieningenrechter het volgende over te zeggen:
Nobel heeft immers door ondertekening van de Quitclaim aan Endemol c.s. zijn onvoorwaardelijke toestemming gegeven het item uit te zenden en daarbij afstand gedaan van de rechten die het intellectuele eigendomsrecht hem biedt. Niet gebleken is dat Endemol c.s. Nobel in redelijkheid niet meer aan deze toestemming kan houden.
Dat het programma vooral entertainmentwaarde heeft en Leroy geen BN’er is, maakt dus ook niet uit. Het draait hier niet om de gewone belangenafweging, maar om de interpretatie van de gemaakte afspraken in de quitclaim en die zijn duidelijk.
De uitzending mocht doorgaan. Bekijk hem hier, vanaf minuut 21.
Als je een quitclaim, ookwel model release form of portret vrijwaringsverklaring genoemd, tekent, kun je er dan nog onderuit?
Deze keer lukte dat Leroy in elk geval niet.
Phil Bloom gaf toestemming voor publicatie naaktportret
Phil Bloom poseerde als kunststudent in 1967 naakt voor het Lieverdje in Amsterdam en gaf toestemming voor publicatie.
Ook trad ze enkele keren op televisie op, waar ze naakt in beeld verscheen.
De toestemming was weliswaar niet expliciet óók gegeven voor ansichtkaarten en posters, maar de verkoop daarvan hield ze een decennium lang ook niet tegen.
Vele jaren na deze foto en de toestemming die ze gegeven heeft, wil ze niet meer dat de foto nog in de handel is, omdat ze denkt dat het afbreuk doet aan haar reputatie als beeldend kunstenaar. Ze stapt naar de rechter.2
Die is van mening dat ze nu eenmaal toestemming heeft gegeven voor de publicatie. Alleen als de omstandigheden ernstig zijn gewijzigd, waardoor iemand niet meer in redelijkheid aan de toestemming gehouden zou kunnen worden, kan hiervan worden afgeweken.
Als de toestemming dus maar duidelijk genoeg was, kun je daar niet meer onderuit.
Emile Ratelband gaf bijna onbeperkte toestemming
Emile Ratelband tekende een quitclaim voorafgaand aan de opnames voor een documentaire over hem, op Videoland, genaamd Op hete kolen: Het leven volgens Emile Ratelband. Toen hij de driedelige serie zag, was hij er alleen niet zo over te spreken. Met name niet over de laatste aflevering.
Hij stapte naar de rechter3 om de uitzendingen offline te laten halen en aan te laten passen, zodat het na overeenstemming weer online gezet kon worden. Beloofd was dat het een eerlijk, evenwichtig en integer portret zou worden, maar daar is van Emile Ratelband geen sprake van.
Er is een getekende quitclaim, het was geen portret in opdracht van Emile Ratelband en de documentaire is niet overmatig negatief. Door de brede toestemming en de redelijke afweging, kan Emile Ratelband dus niet eisen dat de documentaire wordt gewijzigd.
Houllebecq tekende release form voor seksfilm
Er ging een hoop aan vooraf. Eerst seks dat gefilmd werd voor een OnlyFanskanaal, waar Houllebecq toch vanaf zag. Later filmopnames in Parijs en veel communicatie over een pornografische kunstfilm, waarbij feit en fictie door elkaar zouden lopen. Het werd afgesloten met het tekenen van een ‘release form’, onder het genot van een glaasje wijn.
Ondanks duidelijke bewoordingen…
1.2 The participant will be performing as a subject, for usage in artistic, fictional, documentary, performative, essayistic, erotic, pornographic films & KIRAC episodes.
1.3 This may or may not involve explicit content, content intended for a 18+ audience, sexual content, content showing sexual acts, content showing genitalia.
[eiser] and [naam 3] ’s faces will never be featured together in the same shot with imagery of [eiser] ’s penis and [naam 3] ’s vagina. In shots that feature their identifiable faces, aforementioned genitalia will not be visible whatsoever. Any footage depicting the acts of fondling, hugging, physical intimacy, and kissing can contain recognizable faces and dialogue, as they appear in Hollywood and art-house movies.
4. Terms
Participant grants permission to [gedaagde] to obtain, edit, reproduce, upload, download, stream, use, re-use, exploit in the broadest sense, digitally and/or physically store imagery with his/her portrait for an indefinite period of tie for promotional, recruiting, commercial and/or non-commercial purposes.
8. Participant rights
Participant understands and agrees that this agreement does not give him any right to preview any of the work mentioned under 1.1 nor does he have any right to influence or intervene with the results of the production and/or editing processes
…kwam er een rechtszaak.4 Houllebecq zou het niet eens zijn geweest met de overeenkomst, toch mee hebben gewerkt aan het filmen, maar nu de overeenkomst hebben vernietigd.
Kortgezegd oordeelt de voorzieningenrechter hierover dat het wellicht een bijzondere overeenkomst is, die niet evenwichtig is, maar dat de overeenkomst nu eenmaal wel rechtsgeldig is en Houllebecq daar dus aan gehouden kan worden.
De trailer is nog te zien bij HLN. Maar het laatste woord over deze zaak is nog niet gesproken. Houllebecq heeft over deze situatie een boek geschreven.5
Quitclaim
Quitclaim, model release form en portret vrijwaringsverklaring zijn verschillende namen voor hetzelfde. Het is een document waaruit blijkt dat een portret gepubliceerd mag worden.
In alledrie de voorbeelden hierboven werd zo’n quitclaim getekend, waarmee toestemming is gegeven de opnames die in het kader van het TV programma gemaakt waren, openbaar te maken. Daarmee deden de geportretteerden afstand van hun portretrechten. Door het tekenen van de quitclaim wisten geportretteerden dat de opgenomen beelden uitgezonden mochten worden in de tv programma’s en documentaire, zonder dat daarvoor extra toestemming gevraagd zou hoeven worden. Je kunt niet zomaar onder de afspraken uit die in een getekende quitclaim staan.
Welke afspraken maak je in een quitclaim?
Wat moet er in een quitclaim staan? Hoe genuanceerder of specifieker de quitclaim is opgesteld, hoe meer zekerheid dit de geportretteerde of het model biedt. De fotograaf of publicist zou echter juist een zo ruim mogelijke quitclaim willen, om zo de portretten vaker te kunnen gebruiken en bij verschillende soorten publicaties in te kunnen zetten. Een te ruim geformuleerde vrijwaringsverklaring kan er echter voor zorgen dat onduidelijk is welk gebruik over en weer redelijkerwijs verwacht mag worden.
Het zou niet gek zijn dat de geportretteerde of het model mag verwachten dat het portret niet in een al te negatieve, vernederende of beledigende context wordt geplaatst. Een aantal fotografen en publicisten zullen daar ook zo over denken. Maar er blijft een grote groep die vindt dat woorden, zoals bijvoorbeeld ‘doet afstand van alle rechten’ ook een dergelijke negatieve context omvat. ‘Alle rechten’ of ‘rechtenvrij’ betekenen dus niet voor iedereen hetzelfde. Zorg dus voor een goed geschreven model release of quitclaim, zodat beide partijen goed weten wat er wel (en niet) met het portret mag. Dit kan een hoop gedoe en geld besparen.
of boek een oploskoffie
- Vzr. Rb Amsterdam 12 juni 2012, KG ZA 12-716 SR-MRSB
- Portretrecht voor iedereen, p.41 e.v.
- Rb. Amsterdam 13 juni 2022, ECLI:NL:RBAMS:2022:3267
- Vzr. Rb. Amsterdam 28 maart 2023, ECLI:NL:RBAMS:2023:1744
- KIRAC verwijst naar The New York Times voor meer informatie over de stand van zaken.
