Auteursrecht en Vrijwilligers: Hoe zit dat eigenlijk?

Vaste vrijwilliger

Ben je een vaste vrijwilliger en is er zelfs een overeenkomst getekend? Zou je het echt kunnen karakteriseren als onbetaald werk? Bijvoorbeeld omdat je ook afspraken hebt gemaakt over werktijden en vooral ook over werkzaamheden, dan zou de vrijwilliger voor de auteurswet gezien kunnen worden als werknemer. Als in de taakomschrijving staat dat het vrijwilligerswerk bestaat uit het schrijven van teksten, maken van foto’s of componeren van muziek bijvoorbeeld, dan zou de organisatie waar het werk voor gedaan wordt, de auteursrechthebbende zijn. De organisatie neemt dan de plaats in van de werkgever. Deze situatie komt bijna nooit voor.

Incidentele vrijwilliger

Kan de vrijwilliger niet als werknemer gezien worden, dan is meestal de vrijwilliger de auteursrechthebbende. Het kan zijn dat er sprake is van een opdracht, maar de opdrachtgever wordt pas auteursrechthebbende, wanneer het werk onder leiding en toezicht tot stand is gebracht en de vrijwilliger weinig eigen inbreng had, waardoor de vrijwilliger weinig creatieve keuzes heeft kunnen maken en daardoor dus niet meer als de maker van het werk gezien kan worden. Als de vrijwilliger wel creatieve keuzes kon maken en alleen op basis van een idee of binnen kaders een werk moest maken, dan is de vrijwilliger zelf de auteursrechthebbende. Het auteursrecht kan alleen worden overgedragen door middel van een akte. Dat is dus niet ‘zomaar’ het geval. Belangrijk is nog wel om goede afspraken te maken over het gebruik.

Werk gepubliceerd onder naam van de organisatie

Wordt het werk gepubliceerd onder de naam van de organisatie, bijvoorbeeld op de website, in een folder of boekwerk of op een andere manier, dan wordt er van uitgegaan dat de rechtspersoon onder wiens naam openbaar wordt gemaakt, de auteursrechthebbende is. Daar mogen ook derden van uitgaan. Alleen wanneer dat onrechtmatig is gebeurd, kan de werkelijke auteursrechthebbende de rechtspersoon daar op aanspreken. De eenvoudige oplossing is dat de organisatie de naam van de vrijwilliger bij het werk vermeld. Het is belangrijk dat de organisatie en de vrijwilliger hier (vooraf) afspraken over maken!

Hoe mag de organisatie het werk gebruiken als ze geen auteursrechthebbende zijn?

Als er eenmaal toestemming is gegeven om werk te gebruiken, kan die toestemming natuurlijk niet zomaar meer ingetrokken worden. Als het vrijwilligerswerk opeens ophoudt of er ruzie ontstaat, kan de vrijwilliger dus niet opeens voorwaarden aan het gebruik gaan stellen die vooraf nooit gesteld waren. Zoiets als: “jullie mochten het alleen gebruiken zolang ik vrijwilliger bij jullie zou zijn”. Andersom mag de organisatie niet het werk maar ongelimiteerd gebruiken of gebruiken zoals ze het zelf willen, alleen omdat ze ooit het werk ter beschikking gesteld hebben gekregen. Zonder nadere toestemming een werk wijzigen of voor andere doeleinden gebruiken dan waarvoor het oorspronkelijk ter beschikking is gesteld mag dus niet.

Maak nou toch gewoon eens goede afspraken!

Als er geen afspraken zijn gemaakt, zijn er maar weinig zekerheden. Dat het auteursrecht niet is overgedragen en toekomt aan de vrijwilliger en niet aan de organisatie, is de enige min of meer zekerheid die er is. Behalve dus als er sprake zou kunnen zijn van een soort fictief dienstverband. Dan is ook die zekerheid komen te vervallen.

Afspraken maken is essentieel!
Ieder heeft zo eigen verwachtingen en uitgangspunten. Wanneer deze niet naar elkaar worden uitgesproken, ga het fout. Juist vanwege die eigen verwachtingen en uitgangspunten, zullen ze niet worden uitgesproken. Het uitgangspunt is tenslotte meestal dat juist die andere partij dezelfde verwachtingen heeft.

Maak daarom goede afspraken. Wat wordt er geleverd, waarvoor mag het gebruikt worden, mag het gewijzigd worden, hoe lang mag het gebruikt worden en wat nog meer belangrijk is voor de maker en/of de organisatie.